میلگرد خرک چیست؟ خرک گذاری چگونه انجام می‌شود؟
میلگرد خرک یکی از پرکاربردترین آرماتورهای موجود برای ایجاد حد فاصل است که در آرماتوربندی فونداسیون مورد استفاده قرار می‌گیرد. باید بدانید که این میلگرد کاربرد سازه‌ای ندارد و صرفاً برای استحکام و پایدار کردن مش فوقانی فونداسیون استفاده می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع ورق فلزی و کاربردهای انها، ماهیت میلگرد خرک، کاربرد، ابعاد و نکات مهم در مورد نحوه‌ی استفاده از این آرماتور در فونداسیون تا انتهای این بخش با هایپر آهن همراه باشید.
برای اطلاع از قیمت ورق فولادی لطفا کلیک کنید.
میلگرد خرک چیست؟
همانطور که در ابتدای مطلب به آن اشاره کردیم، خرک نوعی آرماتور است که در زمان اجرای فونداسیون و بعد از قرار دادن مش زیرین، برای ساختن حد فاصل بین مش بالایی و مش زیرین استفاده می‌شود. برای این منظور میلگرد خرک به صورت عمودی روی مش زیرین قرار می‌گیرد. در حقیقت نحوه‌ی طراحی آرماتور خرک به صورتی است که در قسمت بالای آن مش فوقانی قرار می‌گیرد. در قسمت پایینی هم دو پاشنه در خلاف جهت هم وجود دارند که روی مش تحتانی قرار می‌گیرند.
میلگرد خرک چه کاربردی دارد؟
در ابتدای مطلب هم اشاره کردیم که میلگرد خرک کاربرد سازه‌ای ندارد و از آن برای ایجاد فاصله بین مش بالایی و پایینی استفاده می‌شود تا مش بالایی را قبل از بتن ریزی محکم و پایدار نگه دارد. یکی از نکات مهمی که باید به آن توجه کنید این است که این میلگرد در نواحی دارای آرماتور تقویتی اهمیت بالایی داشته و باید در فواصل کم اجرا شود.
در صورت قرار گرفتن خرک روی بتن مگر، امکان نفوذ رطوبت از خرک به میلگرد اصلی و زنگ‌زدن آن‌ها وجود دارد. نتیجه‌ی این زنگ‌زدگی، افزایش قطر آرماتورها، ایجاد ترک و توسعه آن در بتن است. پس برای جلوگیری از بروز چنین اتفاق‌هایی باید از قرار دادن میلگرد خرک روی بتن مگر خودداری کنید. اما گاهی اوقات در بعضی از سازه‌ها برای کاهش استفاده از اسپیسر، میلگرد خرک را روی بتن مگر اجرا می‌کنند. با این کار، بار مش بالایی توسط خرک به بتن مگر انتقال یافته و نیاز به استفاده از اسپیسر کاهش می‌یابد که نتیجه‌ی آن زنگ زدن میلگردها است.
نحوه‌ی اندازه‌گیری ابعاد و طول میلگرد خرک
در پی‌های گسترده، عرض میلگرد خرک اهمیت چندان بالایی ندارد و می‌توان آن را بین ۱ تا ۱.۵ متر در نظر گرفت. عرض این آرماتور در فونداسیون نواری حائز اهمیت است؛ برای این کار باید عرض فونداسیون را محاسبه کنیم. اگر کاور کناری بتن فونداسیون نواری، ۵ سانتی‌متر باشد، عرض خرک‌ها از طریق فرمول زیر قابل محاسبه است:
دو برابر ضخامت کاور بتن – عرض فونداسیون نواری = عرض خرک
در صورتی که عرض پی نواری ۱۶۰ سانتی‌متر باشد با کم کردن آن از دو برابر ضخامت کاور بتن که برابر با ۱۰ سانتی‌متر است، عرض میلگرد خرک برابر ۱۵۰ سانتی‌متر می‌شود. در صورتی که عرض خرک‌ها را کمتر از مقدار به دست آمده در نظر بگیرید، فضای کافی برای قرارگیری آرماتورهای طولی کناری مش بالایی وجود نخواهد داشت.
میزان ارتفاع میلگرد خرک باید به‌گونه‌ای باشد که کاور بتن برای آرماتورهای فوقانی کافی باشد. برای به دست آوردن ارتفاع خرک‌ها در فونداسیون گسترده با دو لایه مش دارای چشمه‌های کوچک به صورت زیر عمل می‌کنیم، ضخامت فونداسیون منهای موارد زیر:
- ضخامت کاور بتن بالایی
- ضخامت کاور بتن پایینی
- قطر آرماتورهای طولی و عرضی مش پایینی
- قطر آرماتورهای طولی و عرضی مش بالایی
ارتفاع خرک‌ها در فونداسیون نواری به صورت زیر تعیین می‌شود که در ادامه آمده است.
ضخامت فونداسیون منهای موارد زیر:
- ضخامت کاور بتن بالایی
- ضخامت کاور بتن پایینی
- قطر آرماتور عرضی مش پایینی
- قطر آرماتورهای طولی و عرضی مش بالایی
نکته: ابعاد پایه یا پاشنه میلگرد خرک بسته به ارتفاع آن تعیین شده و معمولاً بین ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود.
مراحل اجرای فونداسیون و خرک گذاری آن
مراحل مختلف اجرای فونداسیون و خرک گذاری آن به شرح زیر است:
۱. اجرای بتن مگر
در مرحله‌ی اول برای رسیدن به یک سطح صاف و هموار و برای جلوگیری از برخورد بتن اصلی با خاک زمین، از بتن مگر استفاده می‌کنند. بتن مگر نوعی بتن ضعیف است که دارای عیاری برابر با ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم سیمان در مترمکعب و ضخامت ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر است. بعد از آن آرماتوربندی و میلگرد گذاری روی این بتن انجام می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد کاربرد میلگرد فولادی در ساختمان سازی کلیک کنید.
۲. آرماتوربندی و میلگرد گذاری فونداسیون
همانطور که بارها به آن اشاره کردیم، بتن در برابر نیروهای کششی مقاومت چندان بالایی ندارد، به همین دلیل برای مقاومت بیشتر سازه از میلگرد استفاده می‌شود. فونداسیون بار سنگین و بالایی دارد، در نتیجه باید میلگرد گذاری با دقت بالایی صورت بگیرد. مجدداً یادآوری می‌کنیم که بعد از بتن مگر از میلگرد خرک استفاده نکنید، چون می‌تواند باعث زنگ زدن میلگردهای اصلی شده و صدمات مختلفی را به سازه وارد کند.
3. قالب‌بندی فونداسیون
امکان قالب‌بندی فونداسیون با استفاده از آجر، تخته و فلز وجود دارد. مراحل مختلف هر کدام از این روش‌ها در این قسمت آمده است:
قالب‌بندی با آجر
در این نوع قالب‌بندی که برای ساختمان‌های کوچک استفاده می‌شود، ضخامت و عرض مورد نظر با اندود ماسه و ملات گل چیده می‌شود. در قالب‌بندی با آجر برای جلوگیری از تماس مستقیم بتن با آجر از یک لایه پلاستیک به عنوان کاور استفاده می‌کنند. با انجام این کار، جدا کردن آجر بعد از سفت شدن بتن راحت‌تر صورت می‌گیرد.
قالب‌بندی تخته‌ای
در این نوع قالب بندی برای استفاده راحت‌تر، تخته‌ها روغن کاری شده و برای کلاف‌های قائم و بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند. نکته مهم این است که روغن و میلگرد با هم تماس پیدا نکنند، چون در این صورت اتصال بتن و میلگرد به هم انجام نمی‌شود.
قالب‌بندی فلزی
استفاده از این قالب‌بندی در ساختمان‌های کوچک از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نیست و عمدتا‌ً برای کلاف زیرین مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش هم برای جدا شدن راحت‌تر قالب از روغن استفاده می‌کنند.
۴. بتن‌ریزی پی
بتن متشکل از سیمان، آب و… است. بتن پی حجم بالایی داشته و امکان تولید آن به صورت دستی و باکیفیت و سرعت بالا وجود ندارد؛ به همین دلیل از بتن‌های پیش‌ساخته کارخانه‌ها که توسط میکسرها حمل می‌شوند، استفاده می‌کنند.
۵. باز کردن قالب‌ها
بعد از خشک شدن و سفت شدن بتن، نوبت به باز کردن قالب می‌رسد. مدت زمان خشک شدن بتن در ساختمان‌های مختلف، متفاوت است؛ اما معمولاً یک روز کامل به طول می‌انجامد. به طور کل بعد از رسیدن بتن به مقاومت مورد نظر، قالب‌ها با دقت بالایی بازی شده تا به پی و میلگردهای مربوطه ضربه و صدمه‌ای وارد نشود.
نکات مهم در زمان خرک گذاری
۱. سایز و ابعاد میلگرد خرک به عمق فونداسیون بستگی دارد، یعنی هر چه عمق پی بیشتر باشد، قطر میلگرد خرک هم باید بیشتر شود. به طول کل قطر این میلگرد نباید کمتر از ۱۴ میلی‌متر باشد.
۲. حداکثر فاصله بین میلگردهای خرک در فونداسیون نباید از ۱.۵ متر بیشتر شود.
۳. در صورت بالا بودن تعداد آرماتورهای تقویتی باید از میلگردهای خرک بیشتری استفاده کنید.
۴. سایز میلگرد خرک باید یک یا دو شماره کوچک‌تر از آرماتور بالایی و قطر آن هم باید با این آرماتور برابر باشد.
۵. عرض میلگرد خرک در توانایی آن برای نگه‌داشتن آرماتورهای بالایی اهمیت فراوانی دارد.
۶. برای ممانعت از جابه‌جا شدن آرماتورها، همه‌ی میلگردهای طولی مش بالایی را به وسیله‌ی سیم آرماتوربندی به خرک ببندید.
۷. همانطور که اشاره کردیم میلگرد خرک نقش سازه‌ای ندارد، بنابراین مقدار آن توسط پیمانکار مشخص می‌شود.
برگرفته از: آهن هایپر