تعریف انواع حسابرسی چیست؟

حسابرسی چیست؟

برای جلوگیری از بروز خطاهای پیش بینی نشده و جریمه‌های مالی و مالیاتی، انجام حسابرسی حیاتی است. اما حسابرسی چگونه می‌تواند خطاهای درون سازمانی را کاهش دهد؟ حسابرسی چیست و چه تفاوتی با حسابداری دارد؟ انواع حسابرسی چیست؟ یک حسابرس چه وظایفی دارد؟ آیا فرایند حسابرسی برای تمامی شرکت‌ها و سازمان‌ها الزامی است؟ آیا حسابدار می‌تواند نقش حسابرس را برای سازمان ایفا کند؟ این تنها بخشی از سوالاتی است که در طی فرایند حسابرسی با آن مواجه می‌شوید.

تعریف حسابرسی و اصول آن

تمامی مدیران مالی، کارمندان حسابرسی و صاحبان کسب و کار باید بدانند که حسابرسی چیست؟ حسابرسی به معنای بررسی و ارزیابی گزارشات مالی شرکت توسط یک فرد مستقل و خارج از سازمان است. کلیه اسناد و صورت‌های مالی در طی فرایند حسابرسی باید ارزیابی مجدد شوند. البته تنها زمانی به این فرآیند حسابرسی گفته می‌شود که با دو ویژگی زیر همراه شود:

• گزارش حسابرس همراه با اظهار نظر دقیق و بی طرفانه باشد
• هدف از حسابرسی پیدا کردن تقلب و اشتباه در سند حسابداری باشد

حسابرس با اظهار نظر خود درستی اسناد مالی را تایید یا رد می‌کند. در فرآیند حسابرسی مالی، هدف پیدا کردن اشتباهاتی است که می‌تواند منجر به جریمه‌های مالیاتی برای شرکت شود. علاوه بر آن با پیدا شدن تقلب یا نواقص، از ضررهای بیشتر جلوگیری می‌شود. در نهایت با گزارشات حسابرسی می‌توان هزینه‌های شرکت را کاهش داد و تا حد زیادی آن را بهینه کرد. بنابراین اولین چیزی که حسابرس یاد می‌گیرد، آن است که حسابداری چیست و چطور باید خطا و اشتباه را در اسناد مالی تشخیص داد.

حسابرسی اسنادی که اصول کدینگ حسابداری در آن‌ها رعایت شده، راحت‌تر است.

انواع روش‌های حسابرسی

از طریق استاندارد حسابرسی می‌توان کیفیت کار حسابرس را ارزیابی کرد. حسابرس باید بداند که چه استانداردهایی را برای کار خود استفاده کند. اما اینکه برای انجام حسابرسی داخلی چه روش‌هایی در اختیار دارید، بحث دیگری است. حسابرس باید بداند که انواع روش‌های حسابرسی چیست و چگونه باید از آن استفاده کند. هر کدام از انواع حسابرسی که در ادامه معرفی می‌شود، کاربرد خاص خود را دارد:

• حسابرسی صورت‌های مالی: حسابرسی صورت‌های مالی برای بررسی اسناد مالی و تایید تطابق یا عدم تطابق آن‌ها با اصول حسابداری انجام می‌شود. اساسی‌ترین و پایه‌ترین نوع حسابرسی، همین روش است. یعنی اولین کاری که حسابرس باید انجام بدهد، بررسی درستی سندهای حسابداری و حساب‌های شرکت مانند حساب تفصیلی است.
• حسابرسی رعایت: سیاست‌ها، قوانین و احکام دولتی همیشه در حال به روز رسانی است. وظیفه حسابرس در روش حسابرسی رعایتی، بررسی تطبیق اسناد مالی با کنترل‌های داخلی است.
• حسابرسی عملیاتی: در روش حسابرسی عملیاتی، هدف مشخص کردن سودآوری و صرفه اقتصادی شرکت است. وظیفه حسابرس در این روش، بیان راهکارهایی است که بتواند سودآوری شرکت را بهبود ببخشد.
• حسابرسی قانونی: حسابرسی قانونی عمدتاً در شرکت‌هایی انجام می‌شود که شرکا و اعضای هیئت مدیره به مشکل قانونی برخورد کرده‌اند. اختلاف بین سهامداران یا وجود ضررهای مالی سنگین می‌تواند مشکلات قانونی برای شرکت به وجود بیاورد. در این هنگام حسابرس قانونی مانند نهادهای حل اختلاف عمل کرده و راهکارهای قانونی پیشنهاد می‌دهد.
• حسابرسی داخلی: تمامی افرادی که در واحد حسابداری کار می‌کنند، موظف به ارائه گزارشات هفتگی، ماهانه و سالانه به مدیران بالادستی هستند. هدف از انجام حسابرسی داخلی، راستی آزمایی و بررسی صحت گزارشات کارکنان مالی است.

حسابرسی صورت های مالی ( حسابرسی مستقل )

حسابرسی مالی فرایند بررسی سوابق مالی یک سازمان (یا افراد) برای تعیین صحت و مطابقت آنها با قوانین موجود (از جمله استانداردهای حسابداری پذیرفته شده)، مقررات و قوانین است.

حسابرسی صورت های مالی یعنی بررسی گزارش مالی یک سازمان توسط شخصی مستقل از آن سازمان همانطور که در گزارش سالانه ارائه شده است . گزارش مالی شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت تغییرات در حقوق صاحبان سهام، صورت جریان وجوه نقد و یادداشت های حاوی خلاصه ای از سیاست های حسابداری مهم و سایر یادداشت های توضیحی است.

هدف از حسابرسی این است که دیدگاهی در مورد اینکه آیا اطلاعات ارائه شده در گزارش مالی، به طور کلی، وضعیت مالی سازمان را در یک تاریخ معین منعکس می کند، به عنوان مثال:

    آیا جزئیات مالکیت و بدهی های سازمان به درستی در ترازنامه ثبت شده است؟

    آیا سود یا زیان به درستی ارزیابی می شود؟

هنگام بررسی گزارش مالی، حسابرسان باید از استانداردهای حسابرسی که توسط یک نهاد دولتی تعیین شده است پیروی کنند. هنگامی که حسابرسان کار خود را به پایان رساندند، یک گزارش حسابرسی می نویسند، در مورد آنچه انجام داده اند توضیح می دهند و نظری از کار خود ارائه می دهند.معمولا این اظهارنظر به صورت مقبول، مشروط، مردود و یا عدم اظهارنظر می باشد.

هدف اصلی حسابرسی صورت های مالی، اعتباردهی به صورت‌های مالی است. منظور از اعتباردهی، اظهار نظر حسابرسان نسبت به مطابقت تمامی جنبه‌های با اهمیت ادعاهای منعکس در صورت‌های مالی بر اساس استاندارد های حسابداری می باشد.

حسابرسی رعایت

هدف از حسابرسی رعایت، تعیین میزان رعایت احکام، سیاست‌ها، پیمان‌ها، قوانین و مقررات دولتی و کنترل‌های داخلی توسط شرکت‌های مورد رسیدگی است.

انجام حسابرسی طرحهای عمرانی نمونه ای از حسابرسی رعایت می باشد که در آن حسابرسان به دنبال میزان رعایت احکام و سیاستهای قانونی از جمله قانون محاسبات عمومی، شرایط عمومی پیمان، قانون مناقصات و سایر موارد می باشد.

رسیدگی ممیزان مالیاتی به اظهارنامه های مالیاتی، رسیدگی ذی حسابان و حسابرسان دیوان محاسبات کشور به قوانین مالی و بودجه شرکت ها و موسسات دولتی، رسیدگی بانک ها توسط اداره بازرسی نمونه هایی دیگر از حسابرسی رعایت می باشند که رعایت شدن یا نشدن قوانین و مقررات را مورد بررسی قرار می دهند.

حسابرسی رعایت می تواند به طور یک پروژه مجزا و یا همراه با حسابرسی صورت های مالی انجام شود

حسابرسی عملیاتی

حسابرسی عملیاتی به بررسی قسمت های خاصی از سازمان به منظور ارزیابی نحوه عمل آنها صورت می گیرد.

حسابرسی عملیاتی، عبارت است از بررسی و ارزیابی میزان رعایت صرفه ی اقتصادی در زمان تهیه ی منابع و ارزیابی میزان کارایی در زمان استفاده از منابع و اثربخشی عملیات برای دستیابی به اهداف تعیین شده ی سازمان جهت ارائه ی پیشنهادات اصلاحی به مدیران سازمان می باشد.

به عبارت دیگر حسابرسی عملیاتی فرآیند منظم و سیستماتیک ارزیابی اثربخشی (میزان موفقیت رسیدن به هدف های تعیین شده)، ارزیابی کارایی (میزان موفقیت در بهترین استفاده از منابع موجود که به نوعی نتایج ستاده با توجه به داده است) و بررسی صرفه اقتصادی عمالیات سازمان و گزارش نتایج ارزیابی همراه با پیشنهاد های عملی به مدیریت، در راستای بهبود عملیات می باشد.

حسابرسی عملیاتی به خاطر اینکه دارای استانداردهای پذیرفته شده و یا مقررات و الزامات قانونی نیست، در مقایسه با حسابرسی مستقل و رعایت، مستلزم قضاوت بیشتری است

حسابرسی داخلی

حسابرسی داخلی معمولاً در داخل انجام می شود و بر ارزیابی فرایندها، ارزیابی های کنترل، ایمنی دارایی ها و رعایت قوانین تمرکز دارد. این برنامه برای بهبود عملکرد یک سازمان و ارزش افزوده به شرکت طراحی شده است. رهبر تجاری این تمرین را آغاز می کند، سپس توسط یک تیم حسابرسی انجام می شود. محدوده حسابرسی توسط مدیران با مجوز معادل یا کمیته حسابرسی تعیین می شود.

گزارش حسابرسی داخلی برای تیم های مدیریتی صادر می شود. نتایج بهبود کنترل های داخلی را تسهیل می کند و باعث ایجاد تغییرات مدیریتی می شود. فرض کنید شرکتی حسابرس داخلی ندارد. در این صورت، لازم است حسابرسانی مشاور وارد شوند که حسابرسی های داخلی را بر اساس استانداردهای شرکت خاص انجام می دهند و نه روشها و استانداردهای جداگانه.

حسابرسان داخلی به عنوان کارکنان داخلی برای بررسی سوابق و کمک به بهبود فرایندهای داخلی مانند عملیات، کنترل های داخلی، مدیریت ریسک و حاکمیت برای سازمان کار می کنند.

به عبارت دیگر هدف اصلی حسابرسی داخلی، بازرسی و ارزیابی موثر بودن نحوه انجام شدن وظایف محول به واحدهای مختلف شرکت است.

رسیدگی حسابرسان داخلی را اغلب حسابرسی عملیاتی می نامند. زیرا هدف آن تعیین تاثیر رویه ها و روش های موجود بر کارایی عملیات واحد تجاری است. حسابرسان داخلی به بررسی کنترل های داخلی حسابداری و اداری می پردازند و نتایج یافته های خود را همراه با پیشنهادات اصلاحی یه مدیریت گزارش می دهند.

حسابرسی داخلی از نظر اجرای عملیات مشابه کار حسابرسان مستقل است اما از نظر هدف و استقلال، شرایط حسابرسان مستقل را ندارند. حسابرسی داخلی نوین علاوه بر کارایی می تواند اثربخشی و صرفه اقتصادی واحد های تجاری هم بررسی و گزارش کند.

حسابرسی ضمنی

عبارت است از حسابرسی ضمن سال (که معمولا در طول دوره مالی و قبل از پایان سال مالی و بستن حساب ها و بعضا هم به دلیل شرایط کار در پایان دوره مالی) که توسط حسابرسان مستقل صورت می گیرد. هدف این حسابرسی ارزیابی سیستم کنترل داخلی واحد تجاری می باشد.

حسابرسان مستقل بعد از حسابرسی ضمنی نکات ضعف سیستم کنترل داخلی و سیستم های حسابداری را همراه با پیشنهادات اصلاحی به هیئت مدیره شرکت طی نامه ای به نام نامه مدیریت اطلاع می دهند. این گزارش می تواند مسولیت قانونی حسابرسان را در صورت رخداد اختلاس یا زیان های ناشی از ضعف سیستم کنترل داخلی به حداقل برساند.

مراحل تکامل حسابرسی

مراحل اصلی تکامل حسابرسی در قرن 20 به طور خلاصه به شرح زیر است:

• تغییرهدف حسابرسی از کشف تقلب به تعیین مطلوبیت ارائه صورت های مالی
• افزایش مسئولیت حسابرسان در مقابل اشخاص ثالث مثل سرمایه گذاران و بانک ها و سایر موارد
• تغییر روش حسابرسی از بررسی کامل تمام معاملات به استفاده از رسیدگی نمونه ای
• تنوع و گسترده شدن فعالیت های اقتصادی
• تهیه روش های جدید حسابرسی برای استفاده در سیستم های کامپیوتری
• تشخیص حسابرسان به ضرورت حفاظت از خود در برابر موج دعاوی حقوقی
• افزایش تقاضا برای افشای به موقع اطلاعات مطلوب و نامطلوب به شرکت های سهامی

منبع مقاله: موسسه حسابرسی بیلان گزارشگر