ناهید حیدری یک کارشناس امور بیمه ای و تامین اجتماعی با اشاره به اجرای متناسب سازی حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی از هفته گذشته اظهار کرد: حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی معمولا از بیستم تا پایان ماه به حساب مستمری بگیران واریز می شود اما در آبان ماه به دلیل انجام محاسبات متناسب سازی و بازنگری روی فرمول های محاسبه سازمان از ۲۳ آبان ماه اقدام به پرداخت مستمری ها همراه با متناسب سازی حقوق ها کرده است. فرمولی که سازمان تامین اجتماعی برای محاسبه متناسب سازی استفاده کرده طبق اعلان عمومی و بیان آن از طریق مسولین ذیربط فرمول ضریب افت مستمری طبق اصول و محاسبات بیمه ای است.
به گفته وی این فرمول در دومین مرحله متناسب سازی در سال ۱۴۰۰ نیز به کار رفت که براساس آن ضریب افت مستمری و کاهش ارزش ریالی موردتوجه قرار گرفت و از همین رو طبق این فرمول حقوق بازنشستگانی که تا پایان سال ۱۳۹۹ بازنشسته شدند به هنگام شد. البته در آن زمان باتوجه به محدودیت منابع در اختیار سازمان جهت متناسب سازی ۷۵ درصد مبلغ ضریب افت مستمری پرداخت و قرار شد از محل منابع پیش بینی شده در سال ۱۴۰۱ ۲۵ درصد باقی مانده آن هم پرداخت شود که در نهایت نحوه اقدام آن در هاله ای از ابهام قرار گرفت و جهت برقراری های مستمری سال ۱۴۰۰ سایر سطوح تا پایان برنامه ششم نیز علی رغم وجود قانون و مجوز های اجرایی در سال ۱۴۰۱ دیگر هیچ اقدامی در آن برهه از زمان توسط سازمان تامین اجتماعی صورت نگرفت.
یک کارشناس امور بیمه ای و تامین اجتماعی با اشاره به تصویب قانون برنامه هفتم که از ابتدای سال ۱۴۰۳ لازم الاجرا بوده و براساس جز ۲ بند “ر” ماده ۲۸ و همچنین در راستای اجرای ماده ۹۶ قانون تأمین اجتماعی مصوب سال ۱۳۵۴ با اصلاحات و الحاقات بعدی که سازمان تأمین اجتماعی مکلف شد طی سه سال اول برنامه نسبت به متناسب سازی مستمری بازنشستگان «غیرحداقل بگیر» اقدام شود به نحوی که در پایان سال سوم برنامه نسبت مستمری بازنشسته به حداقل دستمزد همان سال با ۹۰ درصد نسبت اولین مستمری بازنشستگی به حداقل دستمزد سال برقراری مستمری متناسب شود که این متناسب سازی در سال اول به میزان ۴۰ درصد و در سال های دوم و سوم هرکدام ۳۰ درصد مابه التفاوت تا ۹۰ درصد یادشده خواهد بود تصریح کرد: براین اساس دولت موضوع متناسب سازی را با ورود مدیرعامل جدید سازمان در دو ماه اخیر در دستورکار خود قرار داد و محاسبات براساس اصول محاسبات بیمه ای و در نظر گرفتن ضریب افت بیمه ای انجام شد.
اما باتوجه به اجرای متناسب سازی و پرداخت حقوق بازنشستگان همراه با متناسب سازی و همچنین مشخص شدن فرمول آیا بازنشستگان از نحوه محاسبه متناسب سازی رضایت دارند یا خیر؟ که این کارشناس امور بیمه و تامین اجتماعی در این باره گفت: بحث رضایت نسبی بازنشستگان به عوامل مختلفی بازمی گردد. در زمینه اجرا سازمان تکلیف خود را انجام داده و در حال پرداخت متناسب سازی است اما یکی از مباحث قابل توجه ماهیت مصوبه قانونی است. در این زمینه باید به چند نکته توجه کرد؛ از جمله این موارد متن مصوبه قانون است که براساس آن نسبت مستمری بازنشسته به حداقل دستمزد همان سال با ۹۰ درصد نسبت اولین مستمری بازنشستگی به حداقل دستمزد سال برقراری مستمری باید متناسب شود. اختصاص این ۹۰ درصد هیچ مبنای روشنی برای بازنشستگان تامین اجتماعی ندارد اما برای بازنشستگان کشوری و لشکری تکلیف روشن شده است چراکه متناسب سازی در دستگاه های اجرایی مساوی با ۱۰۰ درصد حقوق دریافتی شاغلان همتراز است و ۱۰ درصد کسری آن هم به کسورات شاغلان مانند مالیات بیمه و… باز می گردد که بازنشستگان از آن معاف اند.
وی یادآور شد: اما ملاک در تامین اجتماعی برای کسر این ۱۰ درصد روشن نبوده و این موضوع موجب ایجاد ابهاماتی برای بازنشستگان تامین اجتماعی شده چراکه کسر این ۱۰ درصد از ضریب مستمری با روح قانون جهت ترمیم حقوق و لحاظ کردن تورم فزاینده جهت مستمری بگیران تامین اجتماعی به نوعی ایجاد پارادوکس می کند. به عبارتی علی رغم اینکه بیمه شده در زمان تقاضای برقراری مستمری و تبدیل دستمزد مشمول پرداخت حق بیمه به مستمری به دلیل اینکه معدل و میانگین حقوق آخرین دو سال وفق ماده ۷۷ قانون تامین اجتماعی در نظر گرفته می شود حدودا ۱۵ درصد از دستمزد مشمول پرداخت حق بیمه وی کسر می شود و به عبارتی حتی اگر فرد سقف پرداز هم باشد به دلیل اینکه معدل دو سال آخر بیمه پردازی در نظر گرفته می شود درنتیجه حدود ۱۵ تا ۱۸ درصد از حقوق و دستمزد بیمه پردازی اش کسر می شود.
حیدری خاطرنشان کرد: حال باتوجه به اینکه افزایش های سنواتی مستمری بگیران وفق مواد ۹۶ و ۱۱۱ قانون تامین اجتماعی و ماده ۴۱ قانون کار به ویژه طی چند سال اخیر مطابق با تورم افزایش نیافته لذا ارزش ریالی مستمری با افت شدید و کاهش قدرت خرید بازنشستگان مواجه شده حال با ملحوظ داشتن این کسری ۱۵ درصدی در زمان برقراری و تورم موجود کسر ۱۰ درصدی متناسب سازی مشترکین این صندق روشن نبوده و محل ابهام است که این موضوع موجبات مطالبه گری را فراهم کرده و لازم است این موضوع یعنی تبیین و تبدیل ضریب ۹۰ به ۱۰۰ درصد از طریق هماهنگی دولت و مجلس جهت ارتقای رضایت مندی بازنشستگان تامین اجتماعی بررسی شود.
این کارشناس امور بیمه و تامین اجتماعی موضوع دیگری که وابسته به رضایتمندی بازنشستگان است را ناشی از نحوه پرداخت ۹۰ درصد متناسب سازی ها دانست و گفت: گاهی جذابیت محاسبه متناسب سازی زمانی برای مطالبه گران و بازنشستگان خوشایند است که ۱۰۰ درصد از محاسبه متناسب سازی به صورت یکجا پرداخت شود. اما باتوجه به محدودیت منابع قانون اجرای متناسب سازی که طی سه سال در نظر گرفته شده این موضوع بعضا رضایت کامل بازنشستگان را بدنبال ندارد حال اگر کل این مبلغ در یک سال پرداخت می شد اثرگذاری آن بیشتر بود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: در بحث تامین اجتماعی به دلیل اینکه مستمری افراد با محاسبات بیمه ای سر و کار دارد آورده افراد بیشتر ملاک عمل است و از همین رو نحوه محاسبه به صورتی است که ارزش آورده فرد حفظ شود. از آنجایی که طبق محاسبات بیمه ای باید میزان آورده فرد حفظ شود آنچه که بیمه شده بابت حق بیمه به صندوق تامین اجتماعی پرداخت کرده و مدت سوابق وی باید در ارائه خدمات براساس مواد قانون تامین اجتماعی به ذی نفعان لحاظ و ارزش آورده آن حفظ و به هنگام شود اما متاسفانه نحوه اجرای این قوانین به ویژه طی چند سال اخیر به گونه ای بوده که موجب تحت الشعاع قرار گرفتن ارزش ریالی آورده بیمه شدگان شده است و موازی با میزان تورم افزایش نیافته است.
حیدری در پاسخ به این پرسش که آیا دولت منابعی در جهت اجرای متناسب سازی همانند صنوق کشوری و لشکری اختصاص داده تصریح کرد: نکته ای که کمتر به آن پرداخته شده و بسیار قابل توجه است این است که علت ایجاد این تورم دولت بوده است. حال در بحث تامین منابع متناسب سازی در برنامه هفتم باتوجه به اینکه منابع اجرای متناسب سازی برای بازنشستگان در صندوق های کشوری و لشکری روشن و از محل افزایش یک درصد ارزش افزوده بوده است. این درحالیست که بیش از ۴۵ میلیون نفر از جمعیت کشور مشمول سازمان تامین اجتماعی هستند. از سوی دیگر بزرگترین صندوق بیمه ای کشور و با تحت پوشش داشتن ۴ میلیون و ۵۰۰ نفر بازنشسته و مستمری بگیر که خود پرداخت کننده ارزش افزوده به میزان ده درصد هستند اما از منابع آن جهت متناسب سازی منتفع نمی شوند و این موضوع محل نقد است. چراکه منابع تامین متناسب سازی برای بازنشستگان تامین اجتماعی از محل دیون دولت پیش بینی شده و این درحالیست که باتوجه به اینکه این تورم از اراده بازنشستگان تامین خارج بوده است بهتر بود در این بخش با آن نگاه و رویکرد عدالت محوری و پیوست عدالتی که مقام معظم رهبری نیز بار ها بر این موضوع تاکید داشتند توجه می شد و بابت جبران افت مستمری و از دست دادن ارزش ریالی مستمری بخشی از منابع ناشی از اجرای آن از محل یک درصد ارزش افزوده به بازنشستگان تامین اجتماعی اختصاص می یافت. این موضوع دیگری است که منجر به مطالبه گری بازنشستگان تامین اجتماعی شده است و انجام آن بر روی حفظ منابع سازمان که بین النسلی است اثرات قابل توجهی دارد.