راهنمای جامع و کاربردی نگارش کتاب

۱- چگونه کتاب بنویسیم؟ فضا و ابزار لازم برای نگارش کتاب را مهیا کنید.

چگونه کتاب بنویسیم و چگونه برای چاپ کتاب اقدام کنیم ؟ مطمئناً، همه نویسندگان یک اتاق نگارش اختصاصی را دوست دارند که مشرف به مناظر الهام بخش و زیبا باشد. اما واقعیت این است که اکثر ما چنین امکاناتی نداریم! و واقعیت دیگر این است که نوشتن یک کتاب به فضای نوشتاری بی‌نقص نیاز ندارد: صرفاً همه چیز بسته به این است که شما جایی را برای نوشتن کتاب مهیا کنید. به یاد داشته باشید جی. ک. رولینگ ابتدا در حالی که داخل قطار بود شروع به نوشتن ایده‌های اولیه سری هری پاتر آنهم بر روی یک دستمال کرد!

نوشتار شما می‌تواند روی نیمکت، میز ناهار خوری یا کافی شاپ باشد؛ محیط‌هایی را پیدا کنید که بتوانید بدون وقفه کار کنید؛ حداقل برای مدتی.

یکی از بخش‌های مهم نگارش کتاب این است که اول به فکر تعیین ابزار نگارش باشید تا مکان نگارش. آیا می‌خواهید نگارش کتاب را با استفاده از قلم و کاغذ شروع کنید؟ از آن تیپ افراد هستید که باید ایده‌هایتان را روی نت‌ها بنویسید و بر روی دیوار بچسبانید؟ یا می‌خواهید با کامپیوتر و با برنامه نوشتاری مانند وورد بنویسید.

تا حد امکان جامع فکر کنید و به یاد داشته باشید که نوشتن کتاب از ابتدا تا انتها به این بستگی خواهد داشت که شما از ساعات نگارش کتاب چقدر لذت خواهید برد. بنابراین بهترین ابزار و مکان را برای خود آماده کنید. اگر با قلم و کاغذ راحت‌ترید از آن و اگر با تایپ کردن راحت‌ترید کامپیوتر را انتخاب کنید. این را هم در نظر داشته باشید که اگر می‌خواهید در جاهای عمومی مانند کافی شاپ نگارش کنید دیگر نمی‌توانید نتی بر روی در و دیوار بچسبانید.

۲– روی ایده خود کار کنید.

اینکه قبل از نگارش ایده بر روی آن کار کنید بسیار مهمتر از آن است که بر اساس آن ایده سریعاً شروع به نوشتن کنید. البته نگارش ایده بسیار مهم است اما اگر بتوانید قبل از آنکه بنویسید به سه سوال زیر پاسخ دهید کار نگارش را بسیار راحت‌تر و حرفه‌ای‌تر پیش خواهید برد.

الف) کتاب درباره چیست؟

ب) چرا محتوای آن مهم است؟

ج) مخاطبینتان چه کسانی خواهند بود؟

شما می‌توانید برای پاسخ به سوالات بالا جاهای خالی جمله زیر را تکمیل کنید:

(…..) مخاطبین کتاب من هستند که درباره (…..) نگارش شده است و این کتاب بخاطر اینکه (……) می‌تواند اهمیت داشته باشد.

طراحان وب سایت و افرادی که می‌خواهند در اینترنت کسب و کاری راه بیاندازند کتاب من را که درباره نحوه بهینه‌سازی وب سایت است خواهند خواند زیرا بهینه سازی وب سایت در میزان بازدید آن و موفقیت کسب و کار اینترنتی بسیار اهمیت دارد.

۳– طرح کلی کتاب را ارایه کنید.

ایجاد یک طرح کلی از کتابی که قرار است نگارش کنید مولفه بسیار مهم در نگارش کتاب غیرداستانی است. در حقیقت، وقتی شما طرح کلی کتاب را ایجاد می‌کنید چارچوب کار را معین می‌کنید و مشخص میسازید اولاً کتاب چند فصل خواهد داشت و در هر فصل آن به چه مباحثی خواهید پرداخت. به زبان ساده در نگارش طرح کلی شما از نقشه راهی را که از کجا شروع خواهید نمود و به کجا خواهید رسید را ترسیم می‌کنید. در ارایه طرح کلی می‌توانید با متخصصان حوزه‌ای که می‌خواهید در آن به نگارش کتاب بپردازید مشورت کنید. پس در طرح کلی شما باید به دو مورد اساسی بپردازید:

الف) نقشه راه را ترسیم کنید

طراحی این نقشه می‌تواند به کار شما عینیت ببخشد. قلم و کاغذ بردارید و در آن نموداری ترسیم کنید و نقطه شروع تا نقطه پایان را ترسیم کنید و بنویسید که چه عناصری یا موضوعاتی را می‌خواهید پوشش دهید.

ب) فصول کتاب را مشخص سازید.

در کتاب‌های رمان و داستان، معمولاً نویسندگان دیدگاه دقیقی از پایان داستان ندارند و احتمال دارد در فرآیند کار تغییراتی رخ دهد. در کتاب‌های غیرداستانی این عنصر می‌تواند قطعیت پیدا کند. شما بر اساس نقشه راهی که ترسیم کرده‌اید می‌توانید فصول کتاب را معین سازید و نظم منطقی به ترتیب توالی آنها دهید. مشخص کنید شروع کتاب با چه فصلی آغاز شود و پایان آن با چه فصلی اتمام گردد.

۴– درباره موضوع نگارش تحقیق کنید.

شما می‌توانید بعد از آماده شدن اسکلت و طرح کلی کتاب، درباره حوزه‌های جزیی آن به پژوهش بپردازید تا مطالب خود را آماده کنید. برای نگارش کتاب غیرداستانی چهار نوع پژوهش می‌توانید انجام دهید.

اگر می‌خواهید کتاب خاطرات بنویسید، می‌توانید با خودتان مصاحبه کنید. اگرچه ممکن است فکر کنید که خودتان را خیلی خوب می‌شناسید، اما اینگونه نخواهد بود و از نقاط کوری که از طریق مصاحبه ساده از خودتان به دست خواهید آورد تعجب خواهید نمود. می‌توانید از فرد دیگری نیز بخواهید تا از شما یک مصاحبه جامع بگیرد.

اگر می‌خواهید یک کتاب با عنوان چگونه … انجام دهیم (how-to) بنویسید، باید راهبردهای خود را که می‌خواهید در باب نحوه انجام دادن کاری ارایه کنید، آزمون نمایید یا تمامی استراتژی‌ها و راهبردهای دیگر را نیز جمع آوری کنید. مانند همین مطلب که با عنوان چگونه کتاب بنویسیم؟ مطرح نموده‌ایم.

اگر می‌خواهید یک کتاب خودیاری (self-help) بنویسید، باید به کارشناسان زبده آن حیطه دسترسی داشته باشید، مانند روانشناسان و یا پزشکان یا سخنرانان. اما شاید خود شما در حوزه مورد بررسی یک متخصص باشید که در این صورت می‌توانید مانند نگارش کتاب خاطرات از خودتان مصاحبه کنید.

اگر می‌خواهید کتاب تاریخی یا زندگینامه بنویسید، احتمالاً باید در کتابخانه‌ها و آرشیوها وقت زیادی صرف کنید؛ اما اگر درباره فردی که هنوز زنده است می‌خواهید بررسی کنید و زندگی نامه او را بنویسید می‌توانید خودتان دست به کار شده و از خود او اطلاعات کسب کنید.

۵- زمانی را مشخص کنید که برنامه ریزی برای نگارش را متوقف و کار نگارش را شروع نمایید.

ایجاد یک طرح بندی مناسب و انجام تحقیق همه جانبه در مورد موضوع نگارش، باید خواهد شد که شما در کار نگارش متوقف نشوید و مانعی پیش نیاید و اتمام نگارش کتاب را تضمین کند. افراد مجرب چنین اذعان می‌کنند که بخش برنامه‌ریزی و پژوهش نباید به قدری طولانی شود که کار نگارش به تعویق افتد. باید در حقیقت زمانی برای آن تخمین زد و زمان نگارش کتاب را نیز معین نمود تا انجام مرحله‌ای از کار باعث عدم انجام مرحله دیگر نشود. شما در فرآیند نگارش کتاب نیز می‌توانید به طور همزمان به ادامه تحقیق و برنامه‌ریزی بپردازید.

اگر ایده های نگارش کتاب به صورت مستمر در ذهن شما پدید آید نشان از آمادگی ذهنی برای شروع نگارش کتاب دارد. در این مرحله، کار برنامه‌ریزی را کنار بگذارید و نگارش را شروع کنید.

۶- روال نگارش را تنظیم کنید.

تنظیم یک روال ثابت و روزانه برای نگارش کتاب عنصر مهم و اساسی دیگر برای انجام کار نگارش است. در زیر به برخی از اقدامات اشاره نموده‌ایم که می‌توانید بر اساس آنها روال روزانه نگارش را پیاده‌سازی کنید.

الف) تعیین تعداد کلمه‌ای که می‌خواهید هر روز بنویسید.

منظور از کلمه روزانه این نیست که شما حتماً ساختار روزانه داشته باشید؛ می‌توانید بر اساس ماه یا هفته نیز برنامه بگذارید. مثلاً تعیین کنید هفته‌ای چند کلمه می‌خواهید بنویسید؟ یکی از بهترین روال‌ها این است که نویسندگان ملاکی برای پیش بردن کار خود انتخاب می‌کنند و آن تعیین تعداد کلمات است. اگر این تعداد کلمات را روزانه انتخاب کنید بهتر خواهد بود. به توانایی خود نگاه کنید و اینکه چقدر اوقات فراغت خواهید داشت. اگر تصمیم گرفته‌اید که برای مثال روزی ۳۰۰ کلمه خواهید نوشت پس در هر شرایطی این میزان کلمه را بنویسید.

ب) مدت زمانی که قرار است به نگارش کتاب بپردازید مشخص کنید.

تعیین کنید در طول یک روز یا یک هفته چند ساعت می‌توانید به کار نگارش بپردازید. در تعیین این مدت زمان همه موارد را در نظر بگیرید و سعی کنید معقول‌ترین مدت زمان را معین نمایید. اگر قرار است هر روز نیم ساعت به کار نگارش اختصاص دهید پس، بدون قید و شرط و هیچ بهانه‌ای هر روز آن را رعایت کنید.

ج) اجازه ندهید روال‌های نوشتن به مدت دو جلسه یا دوبار پشت سرهم متوقف شود.

برای مثال شما تصمیم گرفته‌اید که هز روز به میزان ۳۰۰ کلمه باید بنویسید. امکان دارد یک جلسه یا یک روز نتوانید به هدفتان برسید ولی سعی کنید این یک جلسه دو جلسه نشود. در این صورت وقتی شما دو جلسه پشت سرهم نتوانید روال خود را رعایت کنید نظم برهم خواهد خورد و احتمال دارد که کار نگارش متوقف شود. اگر به هر دلیل این اتفاق برای شما افتاد، بعد از جلسه دوم روال‌ خود را تغییر دهید. اگر قرار بود ۳۰۰ کلمه بنویسید روال خود را افزایش دهید. دلیل این امر به خاطر آن است که وقتی از برنامه خیلی عقب می‌افتید فشار روانی بالایی حاکم خواهد شد و احتمال زیاد ناامیدی برای انجام کلیت کار در شما به وجود آید. پس به شدت یه روال خود حساس باشید.

د) پیشرفت خود را به صورت محسوس دنبال کنید

منظور ما از “ملموس” چیست؟ اگر صفحاتی که تاپی کرده‌اید را پرینت بگیرید می‌توانید نسبت به پیرفت کار آگاه‌تر باشید. وقتی شما فقط داخل یک فایل به تایپ می‌پردازید شاید به صورت محسوس از میان پیشرفت کار آگاه نباشید. اما با پرینت آن و مشاهدهرحجم کار انجام شده، مطمئناً به صورت حسی و عینی در جریان آن قرار می‌گیرید.

می‌توانید کارهای ساده برای انگیزه‌بخشی نیز انجام دهید. مثلاً روی یک تقویم به روی روزهایی که روال خود را انجام داده‌اید یک برچسب بزنید.