نمونه دادخواست چک برگشتی شورای حل اختلاف
نمونه دادخواست چک برگشتی شورای حل اختلاف، سندی رسمی است که برای مطالبه وجه چک های برگشتی با مبالغ زیر نصاب قانونی در این نهاد قضایی تهیه و تقدیم می شود. این دادخواست به دارندگان چک امکان می دهد تا بدون نیاز به پیچیدگی های دادگاه های عمومی، حقوق مالی خود را پیگیری کنند. در بسیاری از معاملات روزمره و مبادلات تجاری، چک به عنوان ابزاری مطمئن برای پرداخت مورد استفاده قرار می گیرد. با این حال، گاهی اوقات این اعتماد با برگشت خوردن چک خدشه دار می شود. زمانی که حساب صادرکننده چک فاقد موجودی کافی باشد، دارنده چک با مشکل جدی مواجه خواهد شد. در چنین شرایطی، پیگیری حقوقی برای وصول وجه چک برگشتی ضروری است. یکی از مسیرهای کارآمد و کم هزینه برای پیگیری مبالغ کمتر، مراجعه به شورای حل اختلاف است که با ساختار و رویه خاص خود، فرصتی برای حل و فصل سریع تر اختلافات فراهم می آورد. این مقاله به تفصیل به چگونگی تنظیم و تقدیم دادخواست در این نهاد، با ارائه نمونه های کاربردی و نکات حقوقی لازم می پردازد تا افراد بتوانند با آگاهی کامل، حقوق خود را مطالبه کنند.
آشنایی با مفاهیم اولیه چک برگشتی
پیش از ورود به جزئیات فرآیند حقوقی، لازم است با تعاریف و مفاهیم بنیادین مرتبط با چک برگشتی آشنا شویم. این درک پایه، به شما کمک می کند تا مراحل بعدی را با دیدی بازتر و اطلاعات کامل تر دنبال کنید.
چک برگشتی چیست؟
چک، سند تجاری است که به موجب آن، صادرکننده به بانک دستور می دهد مبلغ معینی را در وجه شخص معین یا حامل پرداخت کند. زمانی که دارنده چک در تاریخ سررسید به بانک مراجعه می کند و به دلیل عدم کفایت موجودی حساب صادرکننده، مسدودی حساب، دستور عدم پرداخت توسط صادرکننده، یا هر دلیل دیگری، وجه چک به او پرداخت نمی شود، بانک گواهی عدم پرداخت صادر کرده و چک اصطلاحاً «برگشت می خورد». چک برگشتی به معنای عدم ایفای تعهد مالی صادرکننده در موعد مقرر است و دارنده را محق به پیگیری قانونی برای وصول طلب خود می سازد.
گواهی عدم پرداخت بانک و اهمیت آن
هنگامی که چک برگشت می خورد، بانک مکلف است بنا به درخواست دارنده، گواهی عدم پرداخت صادر کند. این گواهی که در گذشته تحت عنوان برگ برگشتی شناخته می شد و امروزه با کد رهگیری صادر می شود، سندی رسمی است که عدم پرداخت وجه چک و دلیل آن را تأیید می کند. اهمیت گواهی عدم پرداخت در این است که تنها با در دست داشتن آن می توان اقدام به طرح دعوای حقوقی یا کیفری و یا درخواست صدور اجراییه برای وصول وجه چک کرد. این گواهی به منزله اثبات عدم ایفای تعهد مالی توسط صادرکننده است و بدون آن، پیگیری حقوقی چک برگشتی امکان پذیر نیست. گواهی عدم پرداخت باید شامل مشخصات کامل چک، صادرکننده، دارنده، مبلغ و علت دقیق عدم پرداخت باشد.
تفاوت چک عادی و چک صیادی
سیستم صدور چک در ایران طی سال های اخیر دستخوش تغییرات مهمی شده است. پیش از این، چک ها به صورت عادی و از دسته چک های قدیمی صادر می شدند. اما با راه اندازی سامانه صیاد (صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک) و الزامی شدن ثبت چک در این سامانه، چک های صیادی وارد نظام بانکی شدند. تفاوت اصلی آن ها در این است که چک های صیادی (که با رنگ بنفش و بارکد مشخص هستند) برای اعتبار سنجی و ثبت در سامانه صیاد نیازمند تأیید صادرکننده هستند. این ویژگی، شفافیت و قابلیت پیگیری چک را افزایش می دهد و خطر صدور چک بلامحل را کاهش می دهد. هرچند رویه پیگیری حقوقی برای هر دو نوع چک در شورای حل اختلاف تفاوت چندانی ندارد، اما چک های صیادی دارای مزایای بیشتری در فرآیند اجرا و کاهش پرونده های کلاهبرداری هستند.
شورای حل اختلاف و محدوده صلاحیت آن در دعاوی چک
شورای حل اختلاف، نهادی است که با هدف کاهش حجم پرونده ها در دادگاه ها و تسهیل دسترسی مردم به عدالت تأسیس شده است. این شورا در برخی دعاوی حقوقی، صلاحیت رسیدگی دارد و می تواند در پرونده های مربوط به چک برگشتی نیز نقش مؤثری ایفا کند.
شورای حل اختلاف چیست و اهداف آن
شورای حل اختلاف، مرجعی قضایی است که با رویکرد صلح و سازش، به رسیدگی و حل و فصل اختلافات مردم می پردازد. این شوراها با هدف کاهش مراجعات مستقیم مردم به دادگاه ها، تسریع در روند رسیدگی به پرونده ها و ترویج فرهنگ صلح و آشتی تشکیل شده اند. یکی از ویژگی های بارز شورا، تشریفات کمتر و فرآیند رسیدگی ساده تر نسبت به دادگاه های عمومی است که آن را به گزینه ای مناسب برای دعاوی با مبالغ پایین و پیچیدگی کمتر تبدیل می کند. اعضای شورا معمولاً از افراد محلی و معتمد انتخاب می شوند تا با دیدگاهی اجتماعی و حقوقی به حل اختلافات کمک کنند.
حد نصاب مبلغی صلاحیت شورای حل اختلاف برای رسیدگی به دعاوی چک
یکی از مهم ترین نکاتی که در خصوص طرح دعوای چک برگشتی در شورای حل اختلاف باید مد نظر قرار گیرد، حد نصاب مبلغی صلاحیت این شورا است. بر اساس آخرین تغییرات قانونی (قانون شوراهای حل اختلاف مصوب سال ۱۳۹۴ با اصلاحات بعدی)، شورای حل اختلاف صرفاً به دعاوی مالی که خواسته آن ها تا سقف بیست میلیون تومان (۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال) باشد، صلاحیت رسیدگی دارد. بنابراین، اگر مبلغ چک برگشتی شما بیش از این حد نصاب باشد، نمی توانید از طریق شورای حل اختلاف اقدام کنید و باید به دادگاه های عمومی حقوقی مراجعه نمایید. این محدودیت مبلغی، نقش تعیین کننده ای در انتخاب مرجع صالح برای پیگیری حقوقی چک برگشتی ایفا می کند و توجه به آن پیش از هر اقدامی ضروری است.
شرایط شکلی و ماهوی برای طرح دعوای چک در شورای حل اختلاف
برای اینکه دعوای مطالبه وجه چک برگشتی در شورای حل اختلاف قابل رسیدگی باشد، علاوه بر رعایت حد نصاب مبلغی، باید شرایط شکلی و ماهوی خاصی نیز رعایت شود:
- شرایط شکلی: ارائه دادخواست کتبی (امروزه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی)، پیوست کردن مدارک لازم (اصل و کپی چک، گواهی عدم پرداخت، کپی کارت ملی خواهان)، ثبت نام در سامانه ثنا و پرداخت هزینه های دادرسی.
- شرایط ماهوی: وجود یک فقره چک معتبر که صادرکننده آن مشخص باشد، برگشت خوردن چک و دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک، و اینکه خواسته مطالبه وجه چک و خسارات قانونی آن باشد.
چه زمانی مراجعه به شورای حل اختلاف برای چک برگشتی مناسب است؟ (مزایا و معایب)
مراجعه به شورای حل اختلاف برای پیگیری چک برگشتی در موارد خاصی می تواند بسیار مفید باشد.
مهم ترین مزیت شورا، سادگی و سرعت نسبی رسیدگی در مقایسه با دادگاه های عمومی است.
این امر به ویژه برای مبالغ کمتر از حد نصاب صلاحیت شورا، یک گزینه جذاب محسوب می شود. از دیگر مزایای آن می توان به کاهش هزینه های دادرسی و فراهم آوردن فرصت سازش بین طرفین اشاره کرد.
اما این روش دارای معایبی نیز هست؛ از جمله: محدودیت مبلغی صلاحیت که قبلاً ذکر شد، عدم صلاحیت در رسیدگی به دعاوی پیچیده و کیفری چک (مثل کلاهبرداری)، و گاهی طولانی شدن فرآیند اجرای رأی در صورت عدم سازش. بنابراین، انتخاب شورا باید با آگاهی از این مزایا و معایب صورت گیرد.
مقایسه اجمالی صلاحیت شورای حل اختلاف با دادگاه عمومی حقوقی در دعاوی چک
برای درک بهتر تفاوت ها، مقایسه ای اجمالی بین صلاحیت شورای حل اختلاف و دادگاه عمومی حقوقی در دعاوی چک ارائه می شود:
| ویژگی | شورای حل اختلاف | دادگاه عمومی حقوقی |
|---|---|---|
| حد نصاب مبلغی | تا سقف ۲۰۰ میلیون ریال (۲0 میلیون تومان) | بدون محدودیت مبلغی |
| پیچیدگی فرآیند | ساده تر، غیررسمی تر | پیچیده تر، رسمی تر، با تشریفات کامل تر |
| سرعت رسیدگی | عموماً سریع تر | معمولاً طولانی تر |
| هزینه دادرسی | کمتر | بیشتر |
| امکان سازش | هدف اصلی و تأکید بر آن | امکان وجود دارد اما تأکید کمتر |
| صلاحیت کیفری | ندارد | دارد (در صورت وجود شرایط) |
| قابلیت تجدیدنظر | آرای مالی شورا تا سقف نصاب قابل اعتراض در دادگاه عمومی و تجدیدنظر استان | آرا قابل تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر استان |
مراحل گام به گام پیگیری چک برگشتی در شورای حل اختلاف
پیگیری وصول وجه چک برگشتی از طریق شورای حل اختلاف، شامل مراحل مشخصی است که رعایت دقیق آن ها، شما را در رسیدن به نتیجه مطلوب یاری خواهد کرد. در ادامه، این مراحل به صورت گام به گام تشریح می شوند.
۱. برگشت زدن چک و دریافت گواهی عدم پرداخت
نخستین و اساسی ترین گام، برگشت زدن چک در بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت است. برای این منظور، باید در مهلت های قانونی مقرر، به بانک محال علیه (بانکی که چک بر روی آن صادر شده است) مراجعه کنید.
- نکات مهم در مورد مهلت های قانونی:
- برای استفاده از برخی امتیازات قانونی (مانند امکان توقیف اموال بدون تودیع خسارت احتمالی)، باید چک را ظرف ۱۵ روز از تاریخ سررسید برگشت بزنید.
- اگر محل صدور و پرداخت چک در دو شهر متفاوت باشد، این مهلت ۴۵ روز است.
- در صورت صدور چک در خارج از کشور و پرداخت در ایران، مهلت برگشت ۴ ماه است.
- مدارک دریافتی از بانک: پس از برگشت زدن چک، بانک موظف است گواهی عدم پرداخت (همراه با کد رهگیری و مهر بانک) و اصل چک را که مهر عدم پرداخت بر آن خورده است، به شما تحویل دهد. این مدارک، اصلی ترین مستندات شما در فرآیند دادرسی خواهند بود.
۲. جمع آوری مدارک لازم
قبل از تنظیم دادخواست، باید تمامی مدارک مورد نیاز را جمع آوری کنید. این مدارک برای اثبات ادعای شما و تکمیل فرم های قانونی ضروری هستند.
- اصل و کپی تمام صفحات چک برگشتی
- اصل و کپی گواهی عدم پرداخت صادره از بانک
- کپی کارت ملی و شناسنامه خواهان (دارنده چک)
- در صورتی که خواهان شخص حقوقی است، مدارک ثبتی شرکت و معرفی نامه نماینده قانونی
- در صورت وجود، وکالت نامه وکیل
- در صورت وجود، هرگونه قرارداد، مبایعه نامه یا سندی که صدور چک بابت آن انجام شده است و به اثبات حقانیت شما کمک می کند.
۳. ثبت نام در سامانه ثنا و مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
تمامی مراحل قضایی در حال حاضر از طریق سامانه ثنا و دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود. ثبت نام در این سامانه برای تمامی طرفین دعوا الزامی است.
- ضرورت ثبت نام در ثنا و مراحل آن: برای ثبت دادخواست و دریافت ابلاغیه های قضایی، باید در سامانه ثنا (sana.adliran.ir) ثبت نام کرده و حساب کاربری فعال داشته باشید. این کار را می توانید به صورت حضوری در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به صورت آنلاین (و سپس احراز هویت) انجام دهید.
- نحوه تکمیل فرم دادخواست الکترونیکی: پس از ثبت نام در ثنا، با در دست داشتن مدارک جمع آوری شده، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه می کنید. کارمندان این دفاتر، با استفاده از سیستم مکانیزه، دادخواست الکترونیکی شما را تنظیم و ثبت می کنند. در این مرحله، اطلاعات خواهان، خوانده، مشخصات چک و خواسته شما در سامانه وارد می شود.
۴. تعیین خواسته و بهای آن
در فرم دادخواست، شما باید به وضوح خواسته خود را مشخص کنید و بهای آن را نیز تعیین نمایید. این بخش از اهمیت بالایی برخوردار است.
- چگونه خواسته خود را در فرم دادخواست بنویسیم: خواسته اصلی شما، مطالبه وجه چک برگشتی به مبلغ فلان ریال/تومان است. علاوه بر آن، می توانید مطالبه خسارت تأخیر تأدیه (سود دوران تأخیر در پرداخت) و خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، و سایر هزینه های قانونی) را نیز درخواست کنید.
- نحوه محاسبه خسارت تأخیر تأدیه در شورای حل اختلاف: خسارت تأخیر تأدیه، بر اساس نرخ تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران محاسبه می شود و از تاریخ سررسید چک تا زمان وصول کامل وجه آن، بر ذمه صادرکننده خواهد بود. دفاتر خدمات قضایی یا کارشناسان حقوقی می توانند در محاسبه دقیق این خسارت به شما کمک کنند.
۵. پرداخت هزینه های دادرسی
ثبت دادخواست مستلزم پرداخت هزینه هایی است که بر اساس قانون و مبلغ خواسته شما تعیین می شود.
- میزان هزینه ها برای دعاوی مالی در شورای حل اختلاف: هزینه های دادرسی در شورای حل اختلاف برای دعاوی مالی، درصدی از مبلغ خواسته است که توسط قانون تعیین می شود. این مبلغ معمولاً بسیار کمتر از دادگاه های عمومی است. اطلاعات دقیق در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی موجود است و هنگام ثبت دادخواست، به شما اعلام می شود.
- امکان درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی: اگر توانایی پرداخت هزینه های دادرسی را ندارید، می توانید همزمان با تقدیم دادخواست، درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز مطرح کنید. در صورت اثبات اعسار، از پرداخت این هزینه ها معاف می شوید و این هزینه ها در صورت پیروزی در دعوا، از خوانده مطالبه خواهد شد.
۶. فرایند رسیدگی در شورای حل اختلاف
پس از ثبت دادخواست و پرداخت هزینه ها، فرآیند رسیدگی آغاز می شود.
- نحوه ابلاغ دادخواست به خوانده: دادخواست از طریق سامانه ثنا به خوانده (صادرکننده چک) ابلاغ می شود. خوانده نیز فرصت دارد ظرف مدت معینی (معمولاً ۱۰ روز) دفاعیات خود را به صورت کتبی ارائه دهد.
- جریان جلسات شورا: شورا ابتدا تلاش می کند طرفین را به صلح و سازش دعوت کند. در صورت عدم توافق، به بررسی مدارک و مستندات ارائه شده می پردازد. ممکن است برای روشن شدن موضوع، شهادت شهود نیز اخذ شود. شورا پس از بررسی کامل، رأی خود را صادر می کند.
- مدت زمان تقریبی رسیدگی: رسیدگی در شورای حل اختلاف معمولاً سریع تر از دادگاه هاست، اما بسته به حجم کاری شورا، پیچیدگی پرونده و همکاری طرفین، مدت زمان آن می تواند متفاوت باشد. به طور معمول، این فرآیند چند هفته تا چند ماه به طول می انجامد.
نحوه تنظیم دادخواست چک برگشتی برای شورای حل اختلاف (با تمرکز بر ساختار شورا)
تنظیم دادخواست، قلب فرآیند حقوقی است. دادخواست باید به گونه ای نوشته شود که تمام اطلاعات لازم را به صورت شفاف و مستند ارائه دهد و خواسته شما را به وضوح بیان کند. هرچند دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در تکمیل فرم های چاپی دادخواست به شما کمک می کنند، اما آشنایی با اجزای آن برای بیان دقیق خواسته شما ضروری است.
اجزای اصلی دادخواست
یک دادخواست حقوقی، دارای اجزای مشخصی است که رعایت آن ها برای قانونی بودن دادخواست الزامی است:
- مشخصات خواهان: نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل، نشانی دقیق و کد پستی. (برای اشخاص حقوقی: نام شرکت، شماره ثبت، محل ثبت، نشانی دقیق و کد پستی)
- مشخصات خوانده: نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل، نشانی دقیق و کد پستی. (برای اشخاص حقوقی: نام شرکت، شماره ثبت، محل ثبت، نشانی دقیق و کد پستی)
- مشخصات وکیل (در صورت وجود): نام، نام خانوادگی، مشخصات پروانه وکالت و نشانی.
- تعیین خواسته و بهای آن: این بخش شامل مطالبه وجه چک، خسارت تأخیر تأدیه و خسارات دادرسی است. بهای آن نیز مبلغ ریالی مجموع خواسته هاست.
- دلایل و منضمات دادخواست: لیست مدارکی که برای اثبات ادعایتان پیوست دادخواست کرده اید (مانند اصل و کپی چک، گواهی عدم پرداخت، قرارداد و غیره).
- شرح دادخواست: مهم ترین بخش که در آن به تفصیل و به صورت مستند، ماجرا و خواسته شما توضیح داده می شود.
نکات کلیدی در نگارش شرح دادخواست برای شورا
نگارش شرح دادخواست برای شورای حل اختلاف باید ساده، مختصر، مستند و شفاف باشد تا اعضای شورا به راحتی بتوانند موضوع را درک کرده و تصمیم گیری کنند.
- ساده و مختصر: از جملات طولانی و اصطلاحات پیچیده حقوقی که ممکن است برای اعضای غیرحقوقدان شورا دشوار باشد، پرهیز کنید. اصل ماجرا را به روشنی بیان کنید.
- مستند: تمام ادعاهای خود را با اشاره به مدارک و مستندات پیوست (مثلاً: به موجب چک شماره … پیوست دادخواست) بیان کنید.
- ذکر دقیق مبلغ و تاریخ: حتماً مبلغ دقیق چک، تاریخ صدور و سررسید آن، و تاریخ برگشت خوردن چک را به وضوح قید نمایید.
- بیان خواسته به وضوح: دقیقاً مشخص کنید که چه چیزی را از شورا مطالبه می کنید: صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ (وجه چک) و خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ (سررسید چک/گواهی عدم پرداخت) تا زمان اجرای حکم، به همراه کلیه خسارات دادرسی.
اهمیت درخواست تأمین خواسته (توقیف اموال) در دادخواست شورای حل اختلاف و شرایط آن
یکی از مهم ترین درخواست هایی که می توانید همزمان با دادخواست مطالبه وجه چک در شورای حل اختلاف مطرح کنید، درخواست تأمین خواسته است. تأمین خواسته به معنای توقیف اموال صادرکننده چک پیش از صدور رأی قطعی است تا او نتواند اموال خود را مخفی یا منتقل کند. این اقدام از نظر حقوقی بسیار حیاتی است زیرا تضمین می کند که در صورت پیروزی شما در دعوا، اموالی برای وصول طلب شما وجود داشته باشد. در مورد چک، قانونگذار امتیاز ویژه ای قائل شده است: اگر چک ظرف ۱۵ روز از تاریخ سررسید (در مورد چک های یک شهر) برگشت خورده باشد، دارنده می تواند بدون تودیع خسارت احتمالی (مبلغی که معمولاً دادگاه برای جبران خسارت خوانده در صورت بی حقی خواهان دریافت می کند) درخواست تأمین خواسته کند. این مزیت، سرعت و قطعیت بیشتری به فرآیند مطالبه وجه می بخشد و به دارنده چک اطمینان خاطر بیشتری می دهد.
نمونه دادخواست های کاربردی چک برگشتی شورای حل اختلاف
در این بخش، دو نمونه دادخواست کاربردی برای مطالبه وجه چک برگشتی در شورای حل اختلاف ارائه می شود. این نمونه ها قابل کپی و ویرایش هستند تا شما بتوانید اطلاعات مربوط به پرونده خود را در آن جایگذاری کنید. توجه داشته باشید که این نمونه ها صرفاً الگو هستند و ممکن است نیاز به تطبیق با جزئیات پرونده شما داشته باشند.
نمونه دادخواست ۱: مطالبه وجه چک برگشتی (عادی یا صیادی) با مبلغ زیر حد نصاب شورا و درخواست تامین خواسته
این نمونه برای مواردی است که مبلغ چک زیر ۲۰۰ میلیون ریال است و شما قصد دارید علاوه بر مطالبه وجه، درخواست توقیف اموال (تأمین خواسته) نیز داشته باشید. (فرض بر این است که چک در مهلت ۱۵ روزه برگشت خورده است تا نیازی به تودیع خسارت احتمالی نباشد).
بخش های مختلف دادخواست به همراه توضیحات کامل هر قسمت:
خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان]
نام پدر: [نام پدر خواهان]
کد ملی: [کد ملی خواهان]
نشانی: [نشانی کامل و دقیق خواهان به همراه کد پستی]
شغل: [شغل خواهان]
خوانده: [نام و نام خانوادگی خوانده]
نام پدر: [نام پدر خوانده]
کد ملی: [کد ملی خوانده]
نشانی: [نشانی کامل و دقیق خوانده به همراه کد پستی]
شغل: [شغل خوانده]
وکیل/نماینده قانونی: (در صورت وجود، اطلاعات کامل وکیل یا نماینده قانونی)
خواسته:
۱. مطالبه وجه یک فقره چک به شماره [شماره چک] عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] به مبلغ [مبلغ چک به ریال و حروف] بابت اصل خواسته.
۲. مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ [تاریخ سررسید چک] لغایت زمان اجرای حکم، بر اساس نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی.
۳. مطالبه کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل در صورت وجود و ...)
۴. صدور قرار تأمین خواسته (توقیف اموال) از اموال خوانده به میزان وجه چک و خسارات قانونی، قبل از ابلاغ و بدون تودیع خسارت احتمالی.
دلایل و منضمات:
۱. اصل و تصویر مصدق (برابر با اصل) یک فقره چک به شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ سررسید چک].
۲. اصل و تصویر مصدق گواهی عدم پرداخت صادره از بانک [نام بانک] به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] مورخ [تاریخ برگشت چک].
۳. تصویر مصدق کارت ملی خواهان.
۴. (در صورت وجود) سایر اسناد و مدارک مرتبط با دین.
متن شرح دادخواست کامل و قابل کپی و ویرایش:
ریاست محترم شورای حل اختلاف شهرستان [نام شهرستان مربوطه]
با سلام و احترام،
به استحضار عالی می رساند:
اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] به موجب یک فقره چک عادی/صیادی به شماره [شماره چک] به تاریخ [تاریخ سررسید چک] عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه]، مبلغ [مبلغ چک به ریال و حروف] ریال از خوانده محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده] طلبکار می باشم.
چک مذکور در تاریخ [تاریخ برگشت چک] به دلیل عدم موجودی حساب/کسر موجودی [دلیل دقیق عدم پرداخت بر اساس گواهی بانک]، برگشت خورده و گواهی عدم پرداخت از سوی بانک محال علیه به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] و کد رهگیری [کد رهگیری گواهی عدم پرداخت] صادر و به پیوست تقدیم می گردد. با توجه به اینکه علیرغم مراجعات مکرر و پیگیری های اینجانب، خوانده از پرداخت وجه چک خودداری نموده است و با عنایت به اینکه مبلغ خواسته اینجانب در حدود صلاحیت شورای محترم حل اختلاف می باشد، لذا تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت اصل مبلغ چک به مبلغ [مبلغ چک به ریال و حروف] ریال به انضمام کلیه خسارات قانونی شامل خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک ([تاریخ سررسید چک]) تا زمان وصول کامل وجه، بر اساس شاخص بانک مرکزی و همچنین کلیه هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود) را از آن مرجع محترم دارم.
ضمن اینکه، با استناد به ماده ۲۳ قانون صدور چک و به منظور حفظ حقوق اینجانب و جلوگیری از تضییع اموال، درخواست صدور قرار تأمین خواسته (توقیف اموال) از اموال خوانده به میزان وجه چک و خسارات قانونی، قبل از ابلاغ و بدون تودیع خسارت احتمالی را دارم.
با تشکر و احترام فراوان،
نام و نام خانوادگی خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان]
تاریخ: [تاریخ تنظیم دادخواست]
امضاء: [امضای خواهان]
نمونه دادخواست ۲: مطالبه وجه چک برگشتی (عادی یا صیادی) با مبلغ زیر حد نصاب شورا بدون درخواست تامین خواسته
این نمونه برای مواردی است که مبلغ چک زیر ۲۰۰ میلیون ریال است و شما به هر دلیلی (مثلاً عدم شناسایی اموال خوانده، یا صرفاً مطالبه وجه بدون فوریت توقیف) قصد درخواست تأمین خواسته را ندارید.
بخش های مختلف دادخواست به همراه توضیحات کامل هر قسمت:
خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان]
نام پدر: [نام پدر خواهان]
کد ملی: [کد ملی خواهان]
نشانی: [نشانی کامل و دقیق خواهان به همراه کد پستی]
شغل: [شغل خواهان]
خوانده: [نام و نام خانوادگی خوانده]
نام پدر: [نام پدر خوانده]
کد ملی: [کد ملی خوانده]
نشانی: [نشانی کامل و دقیق خوانده به همراه کد پستی]
شغل: [شغل خوانده]
وکیل/نماینده قانونی: (در صورت وجود، اطلاعات کامل وکیل یا نماینده قانونی)
خواسته:
۱. مطالبه وجه یک فقره چک به شماره [شماره چک] عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] به مبلغ [مبلغ چک به ریال و حروف] بابت اصل خواسته.
۲. مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ [تاریخ سررسید چک] لغایت زمان اجرای حکم، بر اساس نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی.
۳. مطالبه کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل در صورت وجود و ...)
دلایل و منضمات:
۱. اصل و تصویر مصدق (برابر با اصل) یک فقره چک به شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ سررسید چک].
۲. اصل و تصویر مصدق گواهی عدم پرداخت صادره از بانک [نام بانک] به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] مورخ [تاریخ برگشت چک].
۳. تصویر مصدق کارت ملی خواهان.
۴. (در صورت وجود) سایر اسناد و مدارک مرتبط با دین.
متن شرح دادخواست کامل و قابل کپی و ویرایش:
ریاست محترم شورای حل اختلاف شهرستان [نام شهرستان مربوطه]
با سلام و احترام،
به استحضار عالی می رساند:
اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] به موجب یک فقره چک عادی/صیادی به شماره [شماره چک] به تاریخ [تاریخ سررسید چک] عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه]، مبلغ [مبلغ چک به ریال و حروف] ریال از خوانده محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده] طلبکار می باشم.
چک مذکور در تاریخ [تاریخ برگشت چک] به دلیل عدم موجودی حساب/کسر موجودی [دلیل دقیق عدم پرداخت بر اساس گواهی بانک]، برگشت خورده و گواهی عدم پرداخت از سوی بانک محال علیه به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] و کد رهگیری [کد رهگیری گواهی عدم پرداخت] صادر و به پیوست تقدیم می گردد. با توجه به اینکه علیرغم مراجعات مکرر و پیگیری های اینجانب، خوانده از پرداخت وجه چک خودداری نموده است و با عنایت به اینکه مبلغ خواسته اینجانب در حدود صلاحیت شورای محترم حل اختلاف می باشد، لذا تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت اصل مبلغ چک به مبلغ [مبلغ چک به ریال و حروف] ریال به انضمام کلیه خسارات قانونی شامل خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک ([تاریخ سررسید چک]) تا زمان وصول کامل وجه، بر اساس شاخص بانک مرکزی و همچنین کلیه هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود) را از آن مرجع محترم دارم.
با تشکر و احترام فراوان،
نام و نام خانوادگی خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان]
تاریخ: [تاریخ تنظیم دادخواست]
امضاء: [امضای خواهان]
نکات حقوقی تکمیلی و هشدارهای مهم
علاوه بر مراحل و فرم های دادخواست، آگاهی از برخی نکات حقوقی و هشدارهای مهم می تواند مسیر پیگیری چک برگشتی را برای شما هموارتر سازد و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند.
چک بابت تضمین، سفید امضا، بدون تاریخ و سایر مواردی که امکان پیگیری در شورا را دشوار یا منتفی می کند
برخی از انواع چک ها یا نحوه تنظیم آن ها، ممکن است پیگیری حقوقی در شورای حل اختلاف یا حتی دادگاه را با چالش مواجه سازد:
- چک بابت تضمین: اگر چک به عنوان تضمین انجام کاری صادر شده باشد و این موضوع در متن چک یا قرارداد مربوطه قید شده باشد، مطالبه وجه آن قبل از احراز عدم انجام تعهد دشوار است و نیاز به اثبات تخلف از تعهد دارد.
- چک سفید امضا: چکی که فقط امضا شده و سایر قسمت ها خالی مانده باشد، در صورت سوءاستفاده، اثبات آن پیچیده است و می تواند منجر به طرح دعوای کیفری (خیانت در امانت) شود.
- چک بدون تاریخ: چک بدون تاریخ سررسید، به محض ارائه به بانک قابل وصول است اما از برخی امتیازات چک مانند امکان شکایت کیفری محروم می شود.
- چک مشروط: چکی که پرداخت آن منوط به تحقق شرطی شده باشد (مثلاً در صورت انجام کار الف، پرداخت شود)، تا زمانی که شرط محقق نشود، قابل وصول نیست.
- چک مخدوش یا با مغایرت: هرگونه قلم خوردگی، دستکاری، یا مغایرت بین مبلغ عددی و حروفی می تواند باعث عدم پرداخت و پیچیدگی های حقوقی شود.
تفاوت دعوای حقوقی و کیفری چک (به طور مختصر و با اشاره به عدم صلاحیت کیفری شورا)
پیگیری چک برگشتی می تواند از دو مسیر حقوقی و کیفری صورت گیرد. دعوای حقوقی با هدف مطالبه وجه چک و خسارات مربوطه (مانند خسارت تأخیر تأدیه) مطرح می شود و در آن صرفاً جنبه مالی چک مد نظر است. اما دعوای کیفری با هدف مجازات صادرکننده چک بلامحل مطرح می شود (در صورت وجود شرایط قانونی از جمله مهلت شش ماهه برای برگشت زدن و شکایت) و به دنبال اعمال مجازات حبس یا ممنوعیت از داشتن دسته چک برای صادرکننده است.
شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به دعاوی کیفری چک را ندارد و تنها می تواند به جنبه حقوقی (مطالبه وجه) چک های با مبلغ محدود رسیدگی کند.
برای شکایت کیفری باید به دادسرای عمومی و انقلاب مراجعه شود.
مرور زمان در دعاوی چک (با تاکید بر عدم وجود مرور زمان در دعوای حقوقی مگر در موارد خاص)
برخلاف بسیاری از دعاوی، در دعاوی حقوقی مطالبه وجه چک، اصل بر عدم مرور زمان است. این بدان معناست که دارنده چک می تواند هر زمان که بخواهد (حتی سال ها پس از تاریخ چک)، نسبت به مطالبه وجه آن اقدام کند. با این حال، استثنائات و نکات مهمی وجود دارد:
- شکایت کیفری: برای طرح شکایت کیفری چک، مهلت های شش ماهه برای برگشت زدن و شش ماهه برای طرح شکایت از تاریخ گواهی عدم پرداخت وجود دارد و پس از آن، امکان شکایت کیفری از بین می رود.
- برخی امتیازات خاص: برای بهره مندی از امتیازاتی مانند توقیف اموال بدون تودیع خسارت احتمالی، مهلت های ۱۵ یا ۴۵ روزه برای برگشت زدن چک حیاتی است.
- مرور زمان خاص در قانون تجارت: در مواردی که چک بین تجار صادر شده باشد، بر اساس قانون تجارت، یک مرور زمان پنج ساله برای برخی دعاوی وجود دارد، اما این مورد کمتر رایج است و اصل همان عدم مرور زمان در دعاوی حقوقی است.
نقش وکیل در پرونده های شورای حل اختلاف
با وجود سادگی نسبی فرآیند در شورای حل اختلاف، حضور وکیل می تواند به سرعت و صحت پیگیری پرونده کمک شایانی کند. یک وکیل متخصص با اشراف کامل به قوانین و رویه های قضایی، می تواند در تنظیم دقیق دادخواست، جمع آوری مدارک لازم، ارائه دفاعیات قوی، و پیگیری اجرای حکم، شما را یاری کند. هرچند مراجعه به شورا بدون وکیل نیز امکان پذیر است، اما در مواردی که پرونده دارای پیچیدگی های خاصی باشد یا شما زمان و تجربه کافی را برای پیگیری نداشته باشید، مشاوره و اخذ وکیل توصیه می شود.
عواقب عدم حضور خوانده در جلسات شورا
پس از ابلاغ دادخواست، خوانده (صادرکننده چک) موظف است در جلسات شورای حل اختلاف حضور یابد. عدم حضور خوانده می تواند عواقبی در پی داشته باشد:
- در صورتی که خوانده بدون عذر موجه در جلسه اول حاضر نشود، شورا می تواند بر اساس مدارک موجود، رأی غیابی صادر کند.
- رأی غیابی قابل واخواهی (اعتراض مجدد) توسط خوانده است، اما این امر روند رسیدگی را طولانی تر می کند و ممکن است در نهایت به ضرر خوانده تمام شود.
- در برخی موارد، عدم حضور متوالی خوانده می تواند نشان دهنده عدم همکاری و تلاش برای به تأخیر انداختن رسیدگی تلقی شود.
نتیجه گیری
پیگیری مطالبه وجه چک برگشتی، یک فرآیند حقوقی است که نیازمند آگاهی و اقدام به موقع است. شورای حل اختلاف، با ساختار ساده تر و سریع تر خود، یک گزینه کارآمد برای پیگیری چک هایی با مبالغ زیر حد نصاب قانونی است. آشنایی با مراحل گام به گام از برگشت زدن چک و دریافت گواهی عدم پرداخت، تا تنظیم دقیق دادخواست و تعیین خواسته، برای هر دارنده چک برگشتی ضروری است. درخواست تأمین خواسته در دادخواست می تواند ابزار قدرتمندی برای جلوگیری از تضییع حقوق شما باشد، به ویژه با توجه به امتیاز قانونی عدم نیاز به تودیع خسارت احتمالی در مورد چک. در نهایت، با در نظر گرفتن نکات حقوقی تکمیلی و هشدارهای مهم، می توانید با اطمینان خاطر بیشتری برای مطالبه حقوق قانونی خود اقدام کنید. در صورتی که با پیچیدگی های خاصی در پرونده خود مواجه شدید، توصیه می شود حتماً با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در امور چک مشورت نمایید تا از بهترین مسیر قانونی برای احقاق حق خود بهره مند شوید.