شوهر چقدر از همسر ارث میبرد
سهم الارث شوهر از همسر متوفی، بسته به اینکه زن فرزند یا نوه داشته باشد یا خیر، متفاوت است. در صورت وجود فرزند یا نوه (اعم از مشترک یا از ازدواج قبلی زن)، شوهر یک چهارم (۱/۴) از ماترک زن را ارث می برد و در صورت عدم وجود فرزند یا نوه، سهم او یک دوم (۱/۲) از کل دارایی ها خواهد بود.
پس از درگذشت همسر، مسائل حقوقی و مالی متعددی مطرح می شود که یکی از مهم ترین آن ها، چگونگی تقسیم ارث و تعیین سهم الاررث هر یک از وراث است. در این میان، جایگاه قانونی شوهر به عنوان یکی از وراث اصلی، همواره مورد توجه قرار گرفته و ابهامات زیادی را برای بازماندگان ایجاد می کند. آگاهی دقیق از قوانین مرتبط با ارث، به ویژه برای مردانی که همسر خود را از دست داده اند یا سایر وراث که در فرآیند تقسیم ترکه حضور دارند، امری ضروری است. این دانش به جلوگیری از نزاعات حقوقی و تسهیل فرآیند پیچیده انحصار وراثت کمک شایانی می کند. قوانین مدنی جمهوری اسلامی ایران، به طور شفاف و مستند، سهم الارث زوجین را مشخص کرده اند که این مقاله به تشریح جامع آن برای شوهر از همسر متوفی می پردازد.
مفهوم ارث و جایگاه قانونی زوجین در ارث بری
برای درک کامل نحوه ارث بری شوهر از همسر، ابتدا لازم است با مفاهیم اساسی ارث آشنا شویم. «ترکه» یا «ماترک» به مجموعه کلیه اموال، دارایی ها، حقوق مالی و البته بدهی هایی اطلاق می شود که از شخص فوت شده بر جای می ماند. «وارث» نیز فرد یا افرادی هستند که طبق قانون، حق دریافت سهمی از این ترکه را دارند.
ماده ۸۶۱ قانون مدنی ایران، موجبات ارث را به دو دسته اصلی تقسیم می کند: «نسب» و «سبب». خویشاوندی نسبی به رابطه خونی و تولد اشاره دارد (مانند پدر و فرزند، یا خواهر و برادر)، در حالی که خویشاوندی سببی از طریق ازدواج ایجاد می شود و شامل رابطه زوجیت است. شوهر در دسته وراث سببی قرار می گیرد و به همین دلیل، یکی از مهم ترین وراث زن محسوب می شود.
ماده ۸۶۴ قانون مدنی صراحتاً بیان می کند که «زوج و زوجه که زوجیت آن ها دائمی باشد و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می برند.» این ماده نشان دهنده جایگاه ویژه زوجین در قانون ارث است. آن ها برخلاف وراث نسبی که در طبقات و درجات سه گانه ارث قرار می گیرند (طبقه اول شامل پدر، مادر، اولاد؛ طبقه دوم شامل اجداد، خواهر، برادر؛ طبقه سوم شامل اعمام، اخوال، عمات، خالات و فرزندان آن ها)، همواره و مستقل از حضور یا عدم حضور سایر وراث در کنار آن ها، از ترکه سهم می برند. به عبارت دیگر، سهم زوج (شوهر) و زوجه (همسر) قبل از تعیین سهم سایر وراث از کل ترکه کسر می شود و باقی مانده میان دیگر وراث تقسیم خواهد شد. این امتیاز قانونی، اهمیت آشنایی با جزئیات سهم الارث زوجین را دوچندان می کند.
شرایط اساسی برای ارث بردن شوهر از همسر
ارث بردن شوهر از همسر، نیازمند تحقق شرایطی مشخص است که قانون مدنی ایران آن ها را تبیین کرده است. عدم وجود هر یک از این شرایط، می تواند مانع از تعلق ارث به شوهر شود.
وجود عقد دائم
یکی از بنیادی ترین شروط برای ارث بردن زوجین از یکدیگر، وجود عقد نکاح دائم در زمان فوت است. مطابق ماده ۹۴۰ قانون مدنی: «زوجین در صورتی از یکدیگر ارث می برند که نکاح آن ها دائمی بوده و در حال موت زن یا مرد، رابطه زوجیت برقرار باشد.» این بدان معناست که:
- در عقد موقت (صیغه)، زوجین از یکدیگر ارث نمی برند. هرگونه شرط توارث در عقد موقت نیز باطل و فاقد اثر قانونی است، زیرا احکام ارث از قواعد آمره محسوب می شوند و توافق خلاف آن ها صحیح نیست.
- حتی اگر عقد دائم وجود داشته باشد اما در زمان فوت، رابطه زوجیت به دلیل طلاق بائن قطع شده باشد، ارث تعلق نمی گیرد.
زنده بودن زوجین در زمان فوت دیگری
این شرط، یک اصل بدیهی در قانون ارث است. تنها افرادی می توانند از متوفی ارث ببرند که در لحظه فوت او، زنده باشند. اگر همسر قبل از شوهر فوت کند، تنها در صورتی شوهر ارث می برد که در لحظه فوت همسرش زنده بوده باشد.
عدم وجود موانع قانونی ارث
قانون مدنی، موانعی را برای ارث بردن تعیین کرده است که در صورت وجود آن ها، وارث از دریافت سهم خود محروم می شود. مهم ترین این موانع که می تواند شامل حال شوهر نیز بشود، عبارتند از:
- قتل مورث: اگر شوهر، همسر خود را عمداً به قتل برساند، از او ارث نمی برد.
- کفر: طبق قواعد فقه اسلامی، کافر از مسلمان ارث نمی برد.
- لعان: در مواردی که شوهر به همسر خود تهمت زنا بزند و فرآیند لعان در دادگاه انجام شود، رابطه توارث بین آن ها قطع می شود.
- ولدالزنا: فرزندی که از زنا متولد شده باشد، از پدر و مادر خود ارث نمی برد. این مورد البته به طور مستقیم شامل شوهر از همسر نمی شود، اما می تواند در مورد فرزندان و تاثیر آن ها بر سهم شوهر مطرح باشد.
- غایب مفقودالاثر: اگر شخصی غایب مفقودالاثر محسوب شود و پس از گذشت مدت قانونی، اموال او بین وراث تقسیم گردد، اگر بعداً مشخص شود که او در زمان فوت مورث زنده بوده، حق ارث خواهد داشت.
تاثیر طلاق بر ارث بری شوهر از زن
نوع طلاق و زمان فوت نسبت به آن، در ارث بری شوهر تاثیرگذار است:
- طلاق رجعی: در طلاق رجعی، که در زمان عده، امکان رجوع مرد به همسرش بدون نیاز به عقد جدید وجود دارد، اگر یکی از زوجین در طول مدت عده فوت کند، دیگری از او ارث می برد (ماده ۹۴۳ قانون مدنی).
- طلاق بائن: پس از طلاق بائن و اتمام عده، رابطه زوجیت کاملاً قطع شده و زوجین از یکدیگر ارث نمی برند.
- طلاق در زمان بیماری: ماده ۹۴۴ قانون مدنی شرایط خاصی را برای ارث بری در صورت طلاق در زمان بیماری مطرح می کند:
«اگر مردی در حال مرض، زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد، زن از او ارث می برد، اگرچه طلاق بائن باشد و زن شوهر دیگری کرده باشد، مگر اینکه طلاق به درخواست زن و یا به دلیل نشوز زن باشد. در مقابل، اگر زن در زمان بیماری شوهر خود را طلاق دهد و شوهر در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد، زن از او ارث نمی برد (ماده ۹۴۵ قانون مدنی).
این ماده برای حمایت از زن در برابر طلاق های صوری حین بیماری مرد برای محروم کردن او از ارث وضع شده است.
نحوه محاسبه سهم الارث شوهر از همسر فوت شده
میزان سهم الارث شوهر از همسر متوفی، از جمله احکام مشخص شده در قانون مدنی است که با توجه به وجود یا عدم وجود فرزند یا نوه برای زن، تعیین می گردد. این سهم قبل از تقسیم مابقی ترکه بین سایر وراث، از کل دارایی ها کسر می شود.
الف) در صورت وجود فرزند یا نوه برای زن
ماده ۹۱۳ قانون مدنی بیان می کند که: «در صورت وجود وارثی از طبقه اول برای زن (مانند فرزند یا نوه)، سهم الارث شوهر یک چهارم (۱/۴) از تمام اموال زن خواهد بود.» این فرزند یا نوه می تواند نتیجه ازدواج مشترک با همین شوهر باشد یا از ازدواج قبلی زن. نکته مهم این است که وجود این فرزند یا نوه، سهم شوهر را به یک چهارم کاهش می دهد.
این یک چهارم از تمامی اموال منقول (مانند پول نقد، حساب بانکی، سهام، خودرو، طلا و جواهرات) و اموال غیرمنقول (مانند خانه، زمین، آپارتمان) محاسبه می شود و شوهر در عین این اموال شریک خواهد بود.
مثال کاربردی: فرض کنید زنی فوت کرده و دارای ۴ میلیارد تومان دارایی (شامل یک آپارتمان به ارزش ۳ میلیارد تومان و یک میلیارد تومان حساب بانکی) است. این زن یک فرزند (مشترک با شوهرش) دارد. در این حالت، سهم شوهر از ترکه عبارت است از:
- ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (کل دارایی) × ۱/۴ = ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (یک میلیارد تومان).
این مبلغ معادل یک چهارم از کل دارایی ها است که شوهر می تواند آن را از ماترک (اعم از نقد و غیرنقد) مطالبه کند. باقی مانده ترکه (۳ میلیارد تومان) بین سایر وراث (در این مثال، فرزند) تقسیم خواهد شد.
ب) در صورت عدم وجود فرزند یا نوه برای زن
اگر زن فوت شده، هیچ فرزند یا نوه ای (نه از ازدواج فعلی و نه از ازدواج های قبلی) نداشته باشد، سهم الارث شوهر افزایش می یابد.
ماده ۹۱۳ قانون مدنی در ادامه همین موضوع تصریح می کند: «چنانچه زن متوفی فرزندی نداشته باشد، سهم الارث شوهر یک دوم (۱/۲) از تمام اموال زن خواهد بود.» این سهم نیز از عین کلیه اموال منقول و غیرمنقول زن محاسبه می شود.
مثال کاربردی: فرض کنید زنی فوت کرده و ۱۰ میلیارد تومان دارایی (شامل یک ویلا به ارزش ۸ میلیارد تومان و ۲ میلیارد تومان سپرده بانکی) دارد و هیچ فرزند یا نوه ای ندارد. در این حالت، سهم شوهر از ترکه عبارت است از:
- ۱۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (کل دارایی) × ۱/۲ = ۵,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (پنج میلیارد تومان).
در این سناریو، شوهر نیمی از کل دارایی های همسرش را به ارث می برد و باقی مانده ترکه (۵ میلیارد تومان) بین سایر وراث (در صورت وجود، مانند پدر و مادر زن یا خواهر و برادران او) تقسیم می شود.
ج) حالت خاص: شوهر تنها وارث زن باشد
در شرایطی نادر، ممکن است زن فوت شده هیچ وارث دیگری به جز شوهر خود نداشته باشد (یعنی نه فرزند، نه نوه، نه پدر، نه مادر، نه خواهر، نه برادر و نه فرزندان آن ها). در این حالت، حکم خاصی وجود دارد که شوهر تمام ترکه را به ارث می برد.
ماده ۹۴۹ قانون مدنی مقرر می دارد: «در صورت عدم وارث دیگر، به غیر از زوج، مرد تمام ترکه همسر متوفی را به ارث می برد.» این حالت بر اساس دو مفهوم «فرض» و «رد» در ارث تبیین می شود.
- فرض: سهم معینی است که در قرآن برای برخی از وراث تعیین شده است (مانند ۱/۴ یا ۱/۲ برای شوهر).
- رد: در صورتی که پس از کسر سهم وراث صاحب فرض، چیزی از ترکه باقی بماند و وارث دیگری از طبقات بالاتر وجود نداشته باشد، این باقیمانده به همان وراث صاحب فرض (به جز مادر و خواهر و برادر امی در برخی موارد) برگردانده (رد) می شود.
در مورد شوهر که تنها وارث است، ابتدا سهم فرض او (که در این حالت، چون فرزندی برای زن وجود ندارد، ۱/۲ است) به او می رسد و سپس باقی مانده ترکه (یعنی ۱/۲ دیگر) نیز به قاعده «رد» به شوهر تعلق می گیرد. بنابراین، در مجموع، تمام ترکه به شوهر می رسد.
مثال کاربردی: فرض کنید زنی فوت کرده و ۴ میلیارد تومان دارایی دارد و هیچ وارثی جز شوهرش ندارد. در این حالت:
- ابتدا سهم فرض شوهر: ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × ۱/۲ = ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان.
- سپس باقی مانده ترکه: ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ – ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان.
- این ۲ میلیارد تومان باقی مانده نیز به قاعده رد به شوهر می رسد.
در نتیجه، شوهر تمام ۴ میلیارد تومان دارایی را به ارث می برد.
وضعیت وراث زن سهم الارث شوهر ماده قانونی مربوطه وجود فرزند یا نوه برای زن یک چهارم (۱/۴) از کل ترکه ماده ۹۱۳ قانون مدنی عدم وجود فرزند یا نوه برای زن یک دوم (۱/۲) از کل ترکه ماده ۹۱۳ قانون مدنی شوهر تنها وارث زن باشد (بدون هیچ وارث دیگر) تمام ترکه ماده ۹۴۹ قانون مدنی قانون جدید ارث مرد از زن: یک سوءتفاهم رایج
در افکار عمومی گاهی این پرسش مطرح می شود که «قانون جدید ارث مرد از زن» چیست و چه تغییراتی در سهم الارث ایجاد کرده است. لازم به ذکر است که در خصوص سهم الارث مرد از زن، هیچ «قانون جدید» خاصی وضع نشده و احکام مربوطه کماکان همان مواد قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران هستند که مبنای فقهی و شرعی دارند.
قوانین ارث در ایران، بر پایه اصول فقه اسلامی استوارند و از قواعد آمره محسوب می شوند. این بدان معناست که تغییر یا اصلاح این قوانین به آسانی امکان پذیر نبوده و مستلزم فرآیندهای قانون گذاری پیچیده ای است. تا به امروز، مواد مربوط به سهم الارث زوجین که در این مقاله به تفصیل شرح داده شد (مانند مواد ۹۱۳، ۹۴۰ و ۹۴۹ قانون مدنی)، بدون تغییر اساسی و به قوت خود باقی هستند. بنابراین، هرگونه اظهار نظر در مورد وجود «قانون جدید» در این زمینه، بیشتر ناشی از سوءتفاهم یا عدم آگاهی دقیق از وضعیت قوانین جاری است. ثبات این احکام، به دلیل ریشه های عمیق آن ها در فقه و شرع، یکی از ویژگی های مهم نظام حقوقی ایران در زمینه ارث است.
مراحل عملیاتی پس از فوت همسر برای دریافت سهم الارث
دریافت سهم الارث، فرآیندی قانونی و اداری است که پس از فوت همسر باید طی شود. این مراحل نیازمند دقت و ارائه مدارک صحیح است تا از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری شود.
مقدمات
پیش از هر اقدام قانونی، جمع آوری اطلاعات و مدارک اولیه ضروری است:
- مدارک هویتی متوفی: شناسنامه و کارت ملی همسر فوت شده.
- مدارک هویتی وراث: شناسنامه و کارت ملی شوهر و سایر وراث (فرزندان، پدر و مادر زن، خواهر و برادر).
- عقدنامه ازدواج: سندی که رابطه زوجیت دائمی را اثبات می کند.
- گواهی فوت: صادره از ثبت احوال.
- اطلاعات مربوط به اموال: فهرست دقیق کلیه اموال منقول و غیرمنقول متوفی (مانند سند مالکیت خانه، خودرو، موجودی حساب های بانکی، سهام، طلا و جواهرات).
- اطلاعات مربوط به بدهی ها: هرگونه دین یا بدهی که متوفی داشته است (مانند وام بانکی، مهریه پرداخت نشده).
دریافت گواهی انحصار وراثت
گواهی انحصار وراثت سندی رسمی است که توسط مراجع قضایی صادر می شود و وراث قانونی متوفی و سهم الارث هر یک از آن ها را مشخص می کند. این گواهی برای هرگونه اقدام در خصوص اموال متوفی (مانند انتقال سند، برداشت از حساب بانکی) ضروری است.
- مرجع صلاحیت دار: شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی.
- مدارک لازم برای درخواست گواهی:
- گواهی فوت.
- شناسنامه و کارت ملی متوفی و تمام وراث.
- عقدنامه ازدواج (برای اثبات زوجیت).
- استشهادیه محضری (فرم مخصوصی که توسط حداقل سه نفر از افراد مطلع از وراث متوفی امضا و توسط دفتر اسناد رسمی گواهی می شود).
- لیست اموال متوفی (برای تعیین مالیات بر ارث اولیه).
- مراحل کلی: پس از تکمیل مدارک، درخواست به شورای حل اختلاف ارائه می شود. شورا آگهی انحصار وراثت را در روزنامه منتشر می کند تا در صورت وجود معترض، اطلاع رسانی شود. پس از گذشت مدت قانونی (معمولاً یک ماه) و عدم اعتراض، گواهی صادر می گردد.
پرداخت مالیات بر ارث
یکی دیگر از مراحل ضروری پس از فوت، تعیین و پرداخت مالیات بر ارث است. وراث موظفند ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی، اظهارنامه مالیات بر ارث (فرم ۱۹) را به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم کنند.
- اهمیت مهلت: عدم تسلیم اظهارنامه در مهلت مقرر می تواند منجر به عدم شمول برخی معافیت های قانونی و تعلق جریمه شود.
- محتوای اظهارنامه: این اظهارنامه باید شامل کلیه اقلام ترکه با تعیین ارزش روز زمان فوت، مطالبات و بدهی های متوفی باشد.
- معافیت ها: برخی از اموال (مانند وجوه بازنشستگی، بیمه های عمر و برخی از دارایی های خاص) ممکن است مشمول معافیت های مالیاتی باشند.
- محاسبه کلی: پس از کسر هزینه های کفن و دفن، واجبات مالی و عبادی، و دیون محقق متوفی، مالیات بر اساس ارزش باقی مانده اموال و نسبت وراثت هر فرد محاسبه می شود.
تقسیم ترکه
پس از دریافت گواهی انحصار وراثت و تعیین تکلیف مالیات بر ارث، نوبت به تقسیم واقعی اموال می رسد:
- توافق کتبی وراث: بهترین و کم هزینه ترین راه، توافق تمامی وراث بر سر نحوه تقسیم اموال و تنظیم یک تقسیم نامه عادی یا رسمی (در دفاتر اسناد رسمی) است. در این صورت، هر یک از وراث می توانند سهم خود را طبق توافق دریافت یا نسبت به انتقال آن اقدام کنند.
- عدم توافق (دادخواست تقسیم ترکه): اگر وراث بر سر تقسیم ترکه به توافق نرسند، هر یک از آن ها می تواند با ارائه دادخواست «تقسیم ترکه» به دادگاه حقوقی (در مواردی که ارزش ترکه زیاد باشد) یا شورای حل اختلاف (در موارد با ارزش کمتر) اقدام کند.
- ارزیابی اموال و فروش: در صورت عدم امکان تقسیم عینی اموال (مثلاً یک ملک که قابل تفکیک نیست)، دادگاه دستور ارزیابی اموال را صادر می کند و در نهایت ممکن است دستور فروش اموال و تقسیم بهای حاصل از فروش را صادر نماید.
آگاهی و رعایت دقیق این مراحل، علاوه بر تضمین حقوق قانونی، به شفافیت و سرعت بخشیدن به فرآیند انتقال ارث کمک شایانی می کند و از بروز اختلاف در آینده پیشگیری می نماید.
سوالات متداول
آیا حقوق بازنشستگی همسر فوت شده به شوهر ارث می رسد؟
خیر، حقوق بازنشستگی یا مستمری بازماندگان همسر فوت شده، جزو ترکه متوفی محسوب نمی شود. این حقوق تابع قوانین خاص سازمان بازنشستگی مربوطه (مانند تامین اجتماعی، بازنشستگی کشوری) است. در اغلب موارد، شوهر مستمری بگیر (در صورت دارا بودن شرایط لازم از جمله عدم دریافت حقوق از سازمان مربوطه یا عدم ازدواج مجدد) یا فرزندان متوفی می توانند از آن بهره مند شوند، اما این پرداخت بر مبنای ارث نیست، بلکه بر اساس مقررات حمایتی و تامین اجتماعی است.
اگر شوهر قبل از اتمام مراحل تقسیم ارث فوت کند، سهم او به چه کسی می رسد؟
در صورتی که شوهر پس از فوت همسر و قبل از اینکه سهم الارث خود را دریافت یا مراحل تقسیم ترکه را کامل کند، فوت نماید، سهم الارث او از همسرش (که در زمان فوت همسرش به او منتقل شده بود) به عنوان بخشی از ماترک خود او در نظر گرفته می شود. این سهم سپس به وراث خودِ شوهر (یعنی فرزندان او، همسر جدیدش اگر داشته باشد، پدر و مادر او و سایر وراثش) منتقل شده و طبق قوانین ارث مربوط به او تقسیم خواهد شد.
سهم شوهر از مهریه پرداخت نشده همسرش چگونه است؟
مهریه، دین بر ذمه شوهر است و جزو ترکه زن محسوب نمی شود. به عبارت دیگر، مهریه، طلبی است که زن از شوهر خود دارد. اگر مهریه زن پرداخت نشده باشد، پس از فوت زن، این مهریه به عنوان طلب زن از شوهر، ابتدا باید توسط شوهر به وراث زن (و نه فقط به خودش) پرداخت شود. به عبارت دقیق تر، شوهر بدهکار مهریه است و این مبلغ باید از اموال او خارج و به وراث همسرش (از جمله خودش در سهم الاررثی که از مهریه دارد) پرداخت شود. سپس، شوهر سهم خود را از ماترک همسرش (که شامل مهریه نیز شده است) مطابق قواعد ارث دریافت می کند.
آیا تفاوتی در سهم شوهر از اموال منقول و غیرمنقول وجود دارد؟
طبق قانون مدنی جدید، سهم الارث شوهر (و زوجه) از تمام اموال منقول و غیرمنقول زن متوفی (در صورت وجود یا عدم وجود فرزند) به صورت «عین» و نه فقط قیمت، محاسبه می شود. این حکم، تفاوتی بین سهم شوهر از اموال منقول و غیرمنقول قائل نیست، مگر در مواردی خاص یا در صورت عدم وجود وراث دیگر که نحوه تقسیم می تواند متفاوت باشد. پیش تر، در مورد ارث زن از مرد، فقط از اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول ارث می برد که این مورد با تصویب قانون اصلاح مواد ۹۴۶ و ۹۴۷ قانون مدنی در سال ۱۳۸۷ تغییر کرده است.
اگر مردی چند همسر داشته باشد و یکی از همسرانش فوت کند، آیا سهم شوهر از همسر فوت شده تفاوتی دارد؟
خیر، وجود همسران متعدد برای یک مرد، تأثیری بر میزان سهم الارث او از یکی از همسرانش که فوت کرده است، ندارد. سهم شوهر از ترکه همسر متوفی، تنها و منحصراً بر اساس وجود یا عدم وجود فرزند یا نوه برای همان زن فوت شده تعیین می شود (یک چهارم در صورت وجود فرزند و یک دوم در صورت عدم وجود فرزند). وضعیت سایر همسران مرد، چه زنده باشند و چه فوت کرده باشند، در محاسبه سهم الارث او از همسر متوفی فعلی بی تأثیر است. این سهم الارث از اموال همان همسری که فوت کرده، محاسبه می شود.
تفاوت فرض و رد در ارث چیست؟
فرض (یا اصحاب فرض): سهم معین و مشخصی است که در قرآن کریم برای برخی از وراث تعیین شده است. مانند یک دوم، یک چهارم، یک هشتم، یک سوم و یک ششم. شوهر (زوج) یکی از اصحاب فرض است و سهم او همیشه ۱/۲ یا ۱/۴ است.
رد: در برخی موارد، پس از اینکه سهم وراث صاحب فرض از ترکه کسر شد، ممکن است مقداری از ترکه باقی بماند. اگر وارث دیگری از طبقات بعدی وجود نداشته باشد که باقی مانده را ببرد، آن باقی مانده به همان وراث صاحب فرض (به جز در موارد خاصی مانند مادر در حضور حاجب یا خواهر و برادر امی) برگردانده (رد) می شود. به عنوان مثال، اگر شوهر تنها وارث زن باشد و فرزندی هم برای زن نباشد، شوهر ابتدا ۱/۲ ترکه را به فرض می برد و سپس ۱/۲ باقی مانده نیز به دلیل عدم وجود وارث دیگر، به رد به او تعلق می گیرد و در نتیجه تمام ترکه را ارث می برد.نتیجه گیری
بررسی دقیق قوانین مرتبط با سهم الارث شوهر از همسر متوفی نشان می دهد که قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، احکام مشخص و روشنی را در این خصوص تدوین کرده است. میزان سهم شوهر، به طور عمده تحت تاثیر وجود یا عدم وجود فرزند یا نوه برای زن فوت شده است؛ به طوری که با وجود فرزند، سهم شوهر یک چهارم و در صورت عدم وجود فرزند، یک دوم از کل ترکه تعیین می گردد. شرط اساسی برای این ارث بری، وجود عقد نکاح دائم و عدم موانع قانونی مانند قتل یا کفر است. همچنین، مراحل عملیاتی از جمله دریافت گواهی انحصار وراثت و پرداخت مالیات بر ارث، از اهمیت بسزایی برخوردارند.
پیچیدگی های احتمالی در امور ارث، به ویژه در موارد خاص یا وجود چندین وارث و انواع اموال، همواره توصیه به بهره گیری از مشاوره با وکیل یا کارشناس حقوقی متخصص در امور ارث را ضروری می سازد تا حقوق تمامی وراث به درستی محقق شده و از بروز مشکلات و اختلافات قانونی جلوگیری به عمل آید.