طبقه بندی مواد شیمیایی؛ از ترکیبات آلی تا معدنی

طبقه بندی مواد شیمیایی؛ مبنای سازماندهی جهان مولکولی از ترکیبات آلی تا معدنی

سازماندهی و طبقه بندی مواد شیمیایی سنگ بنای درک و کاربری مؤثر آنها در تمامی عرصه های علمی صنعتی و زندگی روزمره است. این فرآیند نه صرفاً یک تمرین آکادمیک بلکه یک ضرورت عملی برای ایجاد زبانی مشترک و چارچوبی منسجم جهت مدیریت تولید استفاده ایمن و توسعه پایدار مواد شیمیایی محسوب می شود. طبقه بندی دقیق مواد شیمیایی بر اساس ویژگی های ساختاری ترکیبی و رفتاری امکان پیش بینی خواص طراحی واکنش ها کنترل کیفیت محصولات و رعایت الزامات ایمنی و زیست محیطی را فراهم می آورد.

تعریف و عملکرد فنی طبقه بندی مواد شیمیایی

طبقه بندی مواد شیمیایی به معنای سازماندهی سیستماتیک و گروه بندی مواد شیمیایی بر اساس ویژگی های مشترک است. این ویژگی ها می توانند شامل ساختار مولکولی ترکیب عنصری خواص فیزیکی و شیمیایی منشأ کاربرد و یا خطرات بالقوه باشند. عملکرد فنی طبقه بندی در ایجاد نظم و قابل فهم سازی تنوع بی شمار مواد شیمیایی نهفته است. بدون یک سیستم طبقه بندی مواجهه با میلیون ها ترکیب شیمیایی شناخته شده و ترکیبات جدیدی که روزانه کشف و سنتز می شوند بسیار دشوار و حتی غیرممکن خواهد بود.

سیستم های طبقه بندی شیمیایی ابزارهایی قدرتمند برای متخصصان در حوزه های مختلف از جمله شیمیدان ها مهندسان شیمی داروسازان متخصصان محیط زیست و ایمنی هستند. این سیستم ها به آنها کمک می کنند تا :

• شناسایی و نام گذاری دقیق مواد : استفاده از نام گذاری سیستماتیک و شناسه های منحصر به فرد مانند شماره ثبت CAS (Chemical Abstracts Service Registry Number) از اشتباهات و ابهامات در شناسایی مواد جلوگیری می کند.
• پیش بینی خواص و رفتار مواد : با دانستن گروه طبقه بندی یک ماده می توان تا حد زیادی خواص فیزیکی و شیمیایی آن را پیش بینی کرد و رفتار آن را در شرایط مختلف حدس زد. به عنوان مثال دانستن اینکه یک ترکیب آلی از خانواده آلکان ها است اطلاعاتی درباره قطبیت نقطه جوش و واکنش پذیری آن ارائه می دهد.
• دسترسی سریع به اطلاعات : پایگاه های داده شیمیایی و منابع اطلاعاتی با استفاده از سیستم های طبقه بندی امکان جستجو و دسترسی سریع به اطلاعات مربوط به یک ماده شیمیایی خاص را فراهم می کنند.
• مدیریت ایمنی و خطرات : طبقه بندی مواد بر اساس خطرات آنها (مانند سیستم هماهنگ جهانی طبقه بندی و برچسب گذاری مواد شیمیایی – GHS) برای انبارداری ایمن حمل و نقل استفاده و دفع مناسب مواد شیمیایی خطرناک ضروری است.
• توسعه و طراحی مواد جدید : درک روابط ساختار-ویژگی که از طریق طبقه بندی حاصل می شود به طراحی و سنتز مواد جدید با خواص مطلوب برای کاربردهای خاص کمک می کند.

اجزای اصلی و اصول کارکرد سیستم های طبقه بندی

سیستم های طبقه بندی مواد شیمیایی بر اساس اصول مختلفی استوار هستند و اجزای اصلی آنها عبارتند از :

1. معیارهای طبقه بندی :

   این معیارها ویژگی های کلیدی هستند که برای گروه بندی مواد استفاده می شوند. معیارهای رایج شامل موارد زیر است :

• ترکیب عنصری : تمایز اصلی بین ترکیبات آلی (مبتنی بر کربن) و ترکیبات معدنی (سایر عناصر).
• ساختار مولکولی : نوع پیوندها (کووالانسی یونی فلزی) آرایش اتم ها (زنجیره ای حلقوی شبکه ای) گروه های عاملی (در ترکیبات آلی) و ساختار کریستالی (در ترکیبات معدنی).
• خواص فیزیکی و شیمیایی : نقطه ذوب نقطه جوش حلالیت pH واکنش پذیری اشتعال پذیری سمیت و غیره.
• منشأ : طبیعی (مواد معدنی مواد زیستی) یا سنتزی (مواد پلیمری داروها).
• کاربرد : مواد دارویی مواد پلیمری کودها حلال ها کاتالیزورها و غیره.
• خطرات : مواد قابل اشتعال مواد سمی مواد خورنده مواد رادیواکتیو و غیره.

2. سیستم های نام گذاری :

   نام گذاری سیستماتیک مواد شیمیایی جزء جدایی ناپذیر طبقه بندی است. اتحادیه بین المللی شیمی محض و کاربردی (IUPAC) مرجع اصلی برای تدوین قوانین نام گذاری در شیمی آلی و معدنی است. نام گذاری IUPAC بر اساس ساختار مولکولی ترکیب بوده و نامی منحصر به فرد و توصیفی برای هر ترکیب ارائه می دهد. علاوه بر نام گذاری IUPAC نام های رایج (trivial names) نیز برای برخی مواد شیمیایی پرکاربرد وجود دارند اما استفاده از آنها در متون تخصصی و صنعتی توصیه نمی شود.

3. شناسه های منحصر به فرد :
   

   شماره ثبت CAS یک شناسه عددی منحصر به فرد است که توسط سرویس چکیده شیمیایی (CAS) به هر ماده شیمیایی اختصاص داده می شود. این شماره به عنوان یک استاندارد جهانی برای شناسایی دقیق مواد شیمیایی در پایگاه های داده مقالات علمی اسناد ایمنی و غیره استفاده می شود.

4. سیستم های طبقه بندی سلسله مراتبی :

   بسیاری از سیستم های طبقه بندی شیمیایی به صورت سلسله مراتبی سازماندهی شده اند به این معنی که مواد ابتدا به گروه های کلی تر و سپس به گروه های جزئی تر تقسیم می شوند. به عنوان مثال در طبقه بندی ترکیبات آلی ابتدا به گروه های اصلی مانند آلکان ها آلکن ها آلکین ها الکل ها آلدهیدها و کتون ها تقسیم می شوند و سپس هر گروه اصلی به زیرگروه هایی بر اساس طول زنجیره کربنی موقعیت گروه های عاملی و غیره تقسیم می شود.

اصول کارکرد سیستم های طبقه بندی بر مبنای علوم و مهندسی :

• اصول شیمیایی :

  طبقه بندی مواد شیمیایی عمیقاً ریشه در اصول بنیادی شیمی دارد از جمله :

• نظریه اتمی و ساختار الکترونی : خواص شیمیایی مواد به ساختار الکترونی اتم ها و نحوه پیوند آنها با یکدیگر بستگی دارد.
• پیوندهای شیمیایی : نوع پیوند (کووالانسی یونی فلزی) و قدرت پیوند تعیین کننده خواص فیزیکی و شیمیایی مواد است.
• گروه های عاملی : در شیمی آلی گروه های عاملی (مانند هیدروکسیل کربونیل آمین) بخش های مشخصی از مولکول هستند که مسئول واکنش پذیری و خواص مشخصه آن گروه از ترکیبات می باشند.
• ترمودینامیک و سینتیک شیمیایی : خواص ترمودینامیکی (مانند انرژی آزاد گیبس آنتالپی) و سینتیکی (سرعت واکنش) مواد رفتار آنها را در واکنش های شیمیایی تعیین می کند.

• اصول مهندسی :

  مهندسی شیمی نقش مهمی در توسعه و کاربرد سیستم های طبقه بندی دارد به ویژه در زمینه :

• طراحی و ساخت پایگاه های داده : مهندسان کامپیوتر و مهندسان شیمی با همکاری یکدیگر پایگاه های داده بزرگ و قابل جستجو را برای ذخیره و مدیریت اطلاعات مربوط به مواد شیمیایی طراحی می کنند.
• توسعه نرم افزارهای طبقه بندی خودکار : نرم افزارهای پیشرفته با استفاده از الگوریتم های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین می توانند مواد شیمیایی را به صورت خودکار بر اساس ساختار مولکولی و خواص آنها طبقه بندی کنند.
• بهینه سازی فرآیندهای صنعتی : طبقه بندی دقیق مواد اولیه و محصولات به مهندسان شیمی کمک می کند تا فرآیندهای تولید را بهینه سازی کرده و کیفیت محصولات را کنترل کنند.
• ایمنی فرآیند و مدیریت ریسک : مهندسان ایمنی فرآیند از سیستم های طبقه بندی خطر برای طراحی سیستم های ایمنی و کاهش ریسک حوادث شیمیایی استفاده می کنند.

کاربردهای صنعتی و مثال هایی از صنایع مختلف

طبقه بندی مواد شیمیایی در صنایع مختلف کاربردهای گسترده ای دارد. در اینجا به چند مثال اشاره می شود :

• صنعت داروسازی :

• طبقه بندی مواد فعال دارویی (API) : داروها بر اساس ساختار شیمیایی اثر فارماکولوژیک و مکانیسم عمل طبقه بندی می شوند. سیستم طبقه بندی زیست دارویی (BCS) داروها را بر اساس حلالیت و نفوذپذیری آنها طبقه بندی می کند که برای توسعه فرمولاسیون دارویی و پیش بینی جذب دارو در بدن بسیار مهم است.
• طبقه بندی مواد جانبی (Excipients) : مواد جانبی غیرفعال در فرمولاسیون دارویی نیز بر اساس عملکرد (پرکننده بایندر روان کننده و غیره) و منشأ (طبیعی سنتزی) طبقه بندی می شوند.
• کنترل کیفیت مواد اولیه و محصولات : شناسایی و طبقه بندی دقیق مواد اولیه و محصولات دارویی با استفاده از روش های طیف سنجی (مانند طیف سنجی جرمی – MS طیف سنجی مادون قرمز – IR طیف سنجی رزونانس مغناطیسی هسته ای – NMR) و کروماتوگرافی (مانند کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا – HPLC کروماتوگرافی گازی – GC) برای تضمین کیفیت و ایمنی داروها ضروری است.

• صنعت پتروشیمی :

• طبقه بندی هیدروکربن ها : نفت خام و گاز طبیعی مخلوط پیچیده ای از هیدروکربن ها هستند که بر اساس ساختار (آلکان ها آلکن ها آروماتیک ها) و تعداد اتم های کربن طبقه بندی می شوند. این طبقه بندی مبنای فرآیندهای پالایش نفت و تولید محصولات پتروشیمیایی مانند بنزین پلاستیک ها و الیاف مصنوعی است.
• طبقه بندی پلیمرها : پلیمرها بر اساس ساختار زنجیره پلیمری (خطی شاخه ای شبکه ای) نوع مونومر روش پلیمریزاسیون و خواص فیزیکی و مکانیکی طبقه بندی می شوند. این طبقه بندی برای انتخاب پلیمر مناسب برای کاربردهای مختلف (بسته بندی خودروسازی پزشکی و غیره) حیاتی است.
• طبقه بندی کاتالیزورها : کاتالیزورها در صنایع پتروشیمی برای تسریع واکنش های شیمیایی استفاده می شوند و بر اساس نوع (همگن ناهمگن آنزیمی) و ترکیب شیمیایی طبقه بندی می شوند.

• صنعت مواد غذایی :

• طبقه بندی افزودنی های غذایی : مواد افزودنی غذایی (رنگ ها نگهدارنده ها طعم دهنده ها شیرین کننده ها) بر اساس عملکرد و منشأ (طبیعی سنتزی) طبقه بندی می شوند. مقررات سختگیرانه ای برای استفاده از افزودنی های غذایی وجود دارد و طبقه بندی دقیق آنها برای اطمینان از ایمنی و سلامت مصرف کنندگان ضروری است.
• طبقه بندی ویتامین ها و مواد معدنی : ویتامین ها و مواد معدنی مواد مغذی ضروری برای بدن هستند و بر اساس حلالیت (محلول در آب محلول در چربی) و عملکرد بیولوژیکی طبقه بندی می شوند.
• طبقه بندی سموم و آلاینده های غذایی : سموم قارچی آفت کش ها و فلزات سنگین می توانند غذاها را آلوده کنند و بر اساس سمیت و منشأ طبقه بندی می شوند.

• صنعت کشاورزی :

• طبقه بندی کودها : کودها بر اساس ترکیب شیمیایی (نیتروژنی فسفاته پتاسه کودهای آلی) و فرمولاسیون طبقه بندی می شوند. انتخاب کود مناسب برای بهبود رشد گیاهان و افزایش بهره وری کشاورزی بسیار مهم است.
• طبقه بندی آفت کش ها : آفت کش ها (حشره کش ها قارچ کش ها علف کش ها) بر اساس نوع آفات هدف مکانیسم عمل و سمیت طبقه بندی می شوند. استفاده مسئولانه و ایمن از آفت کش ها برای کاهش اثرات منفی بر محیط زیست و سلامت انسان ضروری است.
• طبقه بندی هورمون های گیاهی : هورمون های گیاهی (اکسین ها سیتوکینین ها جیبرلین ها) بر اساس ساختار شیمیایی و اثرات فیزیولوژیکی بر رشد و نمو گیاهان طبقه بندی می شوند.

بررسی استانداردهای بین المللی و فناوری های پیشرفته مرتبط

استانداردهای بین المللی و فناوری های پیشرفته نقش مهمی در بهبود و تسهیل طبقه بندی مواد شیمیایی ایفا می کنند :

• استانداردهای بین المللی :

• سیستم هماهنگ جهانی طبقه بندی و برچسب گذاری مواد شیمیایی (GHS) : GHS یک استاندارد بین المللی است که توسط سازمان ملل متحد توسعه یافته و هدف آن هماهنگ سازی سیستم های طبقه بندی و برچسب گذاری مواد شیمیایی در سطح جهان است. GHS مواد شیمیایی را بر اساس خطرات بهداشتی فیزیکی و زیست محیطی طبقه بندی می کند و فرمت استاندارد برای برچسب ها و برگه اطلاعات ایمنی مواد (SDS) ارائه می دهد.
• سازمان بین المللی استانداردسازی (ISO) : ISO استانداردهای متعددی را در زمینه شیمی و صنایع شیمیایی تدوین کرده است که به طبقه بندی نام گذاری روش های آزمون و مشخصات مواد شیمیایی مربوط می شوند.
• اتحادیه بین المللی شیمی محض و کاربردی (IUPAC) : IUPAC استانداردهای نام گذاری و اصطلاح شناسی شیمیایی را تدوین می کند که اساس طبقه بندی سیستماتیک مواد شیمیایی را تشکیل می دهد.
• مقررات REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) : REACH مقررات اتحادیه اروپا برای ثبت ارزیابی مجوزدهی و محدودیت مواد شیمیایی است. REACH شرکت ها را ملزم می کند تا اطلاعات جامعی در مورد خواص و خطرات مواد شیمیایی تولیدی یا وارداتی خود ارائه دهند که این اطلاعات برای طبقه بندی و مدیریت ایمن مواد استفاده می شود.

• فناوری های پیشرفته :

• هوش مصنوعی و یادگیری ماشین : الگوریتم های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین برای توسعه سیستم های طبقه بندی خودکار مواد شیمیایی پیش بینی خواص مواد و شناسایی مواد جدید با خواص مطلوب به کار می روند.
• شیمی انفورماتیک و بیوانفورماتیک : این حوزه ها از روش های محاسباتی برای مدیریت تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های شیمیایی و زیستی استفاده می کنند. در طبقه بندی مواد شیمیایی شیمی انفورماتیک برای توسعه پایگاه های داده شیمیایی جستجوی ساختاری و تحلیل روابط ساختار-ویژگی به کار می رود.
• روش های طیف سنجی و کروماتوگرافی پیشرفته : تکنیک های پیشرفته مانند طیف سنجی جرمی با وضوح بالا (HRMS) کروماتوگرافی مایع فوق بحرانی (SFC) کروماتوگرافی گازی دو بعدی (GCxGC) امکان شناسایی و تعیین کمیت دقیق تر و سریع تر مواد شیمیایی را فراهم می کنند و به طبقه بندی دقیق تر آنها کمک می کنند.
• نانوفناوری و مواد نانو : مواد نانو به دلیل خواص منحصر به فرد خود چالش های جدیدی را در طبقه بندی ایجاد می کنند. استانداردهای جدید و روش های طبقه بندی خاص برای مواد نانو در حال توسعه هستند تا خطرات و کاربردهای بالقوه آنها را به درستی ارزیابی کنند.

چالش ها و محدودیت های فنی در طبقه بندی

علی رغم پیشرفت های قابل توجه در سیستم های طبقه بندی چالش ها و محدودیت های فنی همچنان وجود دارند :

• پیچیدگی مواد شیمیایی : تعداد بسیار زیاد مواد شیمیایی شناخته شده و ترکیبات جدیدی که به طور مداوم سنتز می شوند طبقه بندی جامع و به روز را دشوار می سازد.
• مرزهای مبهم بین گروه های طبقه بندی : گاهی اوقات مرز بین گروه های طبقه بندی مشخص نیست و برخی مواد ممکن است ویژگی های مشترک بین چند گروه را داشته باشند. به عنوان مثال ترکیبات آلی-فلزی که هم ویژگی های ترکیبات آلی و هم ترکیبات معدنی را نشان می دهند.
• تغییرات در تعاریف و اصطلاحات : تعاریف و اصطلاحات شیمیایی ممکن است به مرور زمان تغییر کنند و نیاز به به روزرسانی مداوم سیستم های طبقه بندی را ایجاد کنند.
• داده های ناقص یا متناقض : داده های مربوط به خواص و خطرات برخی مواد شیمیایی ممکن است ناقص متناقض یا فاقد دقت کافی باشند که این امر می تواند منجر به طبقه بندی نادرست شود.
• مواد مخلوط و فرمولاسیون ها : طبقه بندی مواد مخلوط و فرمولاسیون ها (مانند محصولات تجاری مخلوط های صنعتی) به دلیل پیچیدگی ترکیب و اثرات متقابل اجزا چالش برانگیز است.
• مواد نانو و مواد پیشرفته : خواص منحصر به فرد مواد نانو و مواد پیشرفته نیاز به توسعه روش های طبقه بندی جدید و استانداردهای خاص برای ارزیابی خطرات و کاربردهای آنها را ایجاب می کند.

نکات کلیدی برای بهینه سازی و بهبود عملکرد سیستم های طبقه بندی

برای بهینه سازی و بهبود عملکرد سیستم های طبقه بندی مواد شیمیایی نکات زیر حائز اهمیت است :

• به روزرسانی مداوم سیستم های طبقه بندی : سیستم های طبقه بندی باید به طور مرتب با توجه به پیشرفت های علمی و فنی کشف مواد جدید و تغییرات در مقررات و استانداردها به روزرسانی شوند.
• استانداردسازی روش های آزمون و داده ها : استفاده از روش های آزمون استاندارد و تبادل داده ها در قالب های استاندارد دقت و قابلیت اطمینان داده های طبقه بندی را افزایش می دهد.
• توسعه پایگاه های داده جامع و قابل دسترس : ایجاد و نگهداری پایگاه های داده جامع و قابل دسترس که اطلاعات مربوط به مواد شیمیایی را به صورت ساختاریافته و جستجوپذیر ارائه دهند برای کاربران مختلف بسیار مفید خواهد بود.
• استفاده از فناوری های اطلاعات و ارتباطات : بهره گیری از فناوری های اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای توسعه نرم افزارهای طبقه بندی خودکار به اشتراک گذاری اطلاعات و آموزش کاربران می تواند کارایی و اثربخشی سیستم های طبقه بندی را بهبود بخشد.
• آموزش و آگاهی رسانی : آموزش متخصصان و عموم مردم در مورد سیستم های طبقه بندی اهمیت آنها و نحوه استفاده صحیح از آنها برای ارتقای ایمنی و استفاده مسئولانه از مواد شیمیایی ضروری است.
• همکاری بین المللی : همکاری بین المللی در زمینه توسعه و هماهنگ سازی سیستم های طبقه بندی تبادل اطلاعات و تجربیات و تدوین استانداردهای جهانی نقش کلیدی در بهبود طبقه بندی مواد شیمیایی در سطح جهان دارد.

نتیجه گیری علمی و تخصصی

طبقه بندی مواد شیمیایی فراتر از یک فرآیند صرفاً دسته بندی مبنای ضروری برای درک مدیریت و استفاده ایمن و مؤثر از مواد شیمیایی در تمامی جنبه های زندگی مدرن است. از صنایع داروسازی و پتروشیمی گرفته تا مواد غذایی و کشاورزی طبقه بندی دقیق مواد شیمیایی نقش حیاتی در کنترل کیفیت ایمنی فرآیند نوآوری و توسعه پایدار ایفا می کند. پیشرفت های فناوری های پیشرفته مانند هوش مصنوعی شیمی انفورماتیک و روش های طیف سنجی امکان توسعه سیستم های طبقه بندی هوشمندتر سریع تر و دقیق تر را فراهم آورده است. با این حال چالش هایی مانند پیچیدگی مواد شیمیایی تغییرات در تعاریف و داده های ناقص همچنان وجود دارند. بهبود مستمر سیستم های طبقه بندی از طریق به روزرسانی مداوم استانداردسازی داده ها توسعه پایگاه های داده جامع استفاده از فناوری های نوین و همکاری بین المللی برای مواجهه با این چالش ها و تضمین ایمنی و پایداری در دنیای شیمیایی ضروری است. در نهایت طبقه بندی مواد شیمیایی به عنوان یک ابزار علمی و مهندسی قدرتمند نقش کلیدی در پیشبرد دانش شیمی توسعه فناوری های جدید و بهبود کیفیت زندگی انسان ایفا خواهد کرد.

پرسش و پاسخ

پرسش ۱ : چرا طبقه بندی مواد شیمیایی اهمیت دارد؟

پاسخ : طبقه بندی مواد شیمیایی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است زیرا :

• سازماندهی دانش شیمی : به ما کمک می کند تا حجم وسیع اطلاعات مربوط به مواد شیمیایی را سازماندهی و درک کنیم.
• پیش بینی خواص : با دانستن گروه طبقه بندی یک ماده می توان تا حدودی خواص فیزیکی و شیمیایی آن را پیش بینی کرد.
• ایمنی و بهداشت : طبقه بندی مواد بر اساس خطرات برای انبارداری ایمن حمل و نقل و استفاده صحیح از مواد شیمیایی خطرناک ضروری است.
• ارتباط مؤثر : زبان مشترکی را برای شیمیدان ها مهندسان و سایر متخصصان برای بحث و تبادل اطلاعات در مورد مواد شیمیایی فراهم می کند.
• توسعه مواد جدید : درک روابط ساختار-ویژگی که از طریق طبقه بندی حاصل می شود به طراحی و سنتز مواد جدید با خواص مطلوب کمک می کند.
• مقررات و استانداردها : طبقه بندی مبنای بسیاری از مقررات و استانداردهای مربوط به مواد شیمیایی در صنایع مختلف و محیط زیست است.

پرسش ۲ : تفاوت اصلی بین ترکیبات آلی و معدنی چیست؟

پاسخ : تفاوت اصلی بین ترکیبات آلی و معدنی در اسکلت اصلی ساختار مولکولی آنها است.

• ترکیبات آلی : به طور عمده بر پایه کربن هستند و معمولاً شامل پیوندهای کربن-کربن و کربن-هیدروژن می باشند. علاوه بر کربن و هیدروژن ممکن است حاوی عناصر دیگری مانند اکسیژن نیتروژن گوگرد فسفر و هالوژن ها نیز باشند. ترکیبات آلی معمولاً قابل اشتعال هستند در حلال های آلی حل می شوند و نقطه ذوب و جوش پایین تری نسبت به ترکیبات معدنی دارند. مثال ها شامل متان اتانول گلوکز و پلیمرها هستند.
• ترکیبات معدنی : شامل تمامی ترکیبات شیمیایی هستند که آلی نیستند. معمولاً از ترکیب عناصر فلزی و غیرفلزی تشکیل شده اند و پیوندهای یونی یا فلزی در آنها غالب است. ترکیبات معدنی معمولاً غیرقابل اشتعال هستند در آب حل می شوند و نقطه ذوب و جوش بالاتری نسبت به ترکیبات آلی دارند. مثال ها شامل نمک طعام (NaCl) آب (H۲O) دی اکسید کربن (CO۲) و اکسید آهن (Fe۲O۳) هستند.

نکته مهم : دی اکسید کربن (CO۲) و کربنات ها با وجود داشتن کربن به عنوان ترکیبات معدنی طبقه بندی می شوند زیرا فاقد پیوندهای کربن-کربن و کربن-هیدروژن هستند و خواص آنها بیشتر شبیه به ترکیبات معدنی است.

پرسش ۳ : شماره ثبت CAS چیست و چرا اهمیت دارد؟

پاسخ : شماره ثبت CAS (Chemical Abstracts Service Registry Number) یک شناسه عددی منحصر به فرد است که توسط سرویس چکیده شیمیایی (CAS) به هر ماده شیمیایی اختصاص داده می شود. هر ماده شیمیایی شناخته شده در جهان یک شماره CAS منحصر به فرد دارد.

اهمیت شماره ثبت CAS :

• شناسایی دقیق و بدون ابهام : شماره CAS یک روش استاندارد و جهانی برای شناسایی دقیق مواد شیمیایی است و از اشتباهات و ابهامات ناشی از نام های رایج یا نام گذاری های مختلف جلوگیری می کند.
• جستجوی آسان در پایگاه های داده : شماره CAS به عنوان یک کلید جستجو در پایگاه های داده شیمیایی (مانند PubChem ChemSpider پایگاه های داده ایمنی مواد) استفاده می شود و دسترسی سریع به اطلاعات مربوط به یک ماده شیمیایی خاص را فراهم می کند.
• استاندارد بین المللی : شماره CAS به عنوان یک استاندارد بین المللی در مقالات علمی اسناد ایمنی مواد (SDS) برچسب ها مقررات و سایر اسناد مربوط به مواد شیمیایی استفاده می شود.
• مدیریت اطلاعات شیمیایی : شماره CAS نقش مهمی در مدیریت و سازماندهی اطلاعات مربوط به مواد شیمیایی در سطح جهانی ایفا می کند و به تبادل اطلاعات بین محققان صنعتگران و سازمان های دولتی کمک می کند.

به طور خلاصه شماره ثبت CAS مانند یک “کد ملی” برای هر ماده شیمیایی است و به شناسایی دقیق و بدون ابهام آن در سطح جهان کمک می کند.