تعریف و منظور جامع جهانی از ایمنی در کار
کمیته مشترک از کارشناسان سازمان جهانی بهداشت ملقب به ((WHO)) و سازمان بین المللی کار ملقب به ((ILO))، هدف و تعریف ایمنی در کار را به این منظور مشخص کرده اند :
1- علم و هنر در تامین بالاترین حد ایمنی و سلامتی برای کارگران در محیط کار
2- تطبیق دادن کار با مقتضیات روحی و جسمی کارگرها
3- سعی در حفظ سرمایه های سازمان از طریق ایجاد محیط کار سالم‌تر
4- انتخاب کردن کارگر مناسب‌تر و ماهرتر برای هر کار خاص
5- جلوگیری از به وجود آمدن حوادث و بیماری‌های ناشی از فعالیت های شغلی و ارائه آموزش‌های بهداشت شخصی مورد نیاز
6- تشخیص به موقع و درمان به موقع بیماری‌ها
7-توجه به مسائل مورد نیاز ایمنی کارگران و افراد وابسته به آنان
تا در نتیجه هر کارگر بتواند با برخورداری از حداکثر سلامتی و ایمنی ، فردی مؤثر برای سازمان مورد نظرش باشد. با توجه به این طرح سازمان جهانی بهداشت در مورد سلامت و ایمنی کارگران، برنامه جدیدی در راستای استراتژی جهانی “بهداشت حرفه‌ای برای همه” با این دید صورت گرفته است :
- امنیت شغلی
- میزان درآمد و سواد
- میزان مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها
- رفتارها، سنت‌ها و آداب و رسوم
از جمله موضوعاتی است که در بهداشت حرفه‌ای به عنوان علم ناظر بر سلامت نیروی کار مطرح است. امروزه بیماری‌ها و حوادث ناشی از کار، تبدیل به یکی از نگرانی‌های اصلی افراد به ویژه جامعه کارگری و دست‌اندرکاران مسائل ایمنی و بهداشت محیط کار شده است و کشورهای صنعتی، کوشش بسیاری برای ایمن و قابل تحمل کردن محیط کار در کشور خود صرف می‌کنند.
این جوامع با در نظر گرفتن این موضوع که ارتقای سطح سلامت نیروی کار ماهر، موجب پیشرفت در توسعه یافتگی می‌شود، موضوع بهداشت حرفه‌ای را برنامه‌هایی برای حفظ جان انسان‌های شاغل و سلامتی و راحتی آنان، همچنین نگهداری ثروت‌های ملی و مردمی دانسته و می‌کوشند محیط کار را محطی ایمن‌تر، قابل تحمل‌تر و انسان پسندتر کنند. در این جوامع شعار جهانی” اول ایمنی، بعد کار” بازتاب واقعی داشته و دارد و آنجا که سخن از ایمنی و بهداشت کار به میان می‌آید و این مهم بدون توجه به گرایش‌های فکری، چه در مراجع قانون‌گذاری و چه در مراجع اجرایی و یا علمی آن را تأیید می‌کنند.
اهمیت و ضرورت داشتن ایمنی در کار و بهداشت محیط کار
امروزه بسیاری از افراد بیش از یک‌سوم زندگی پس از بلوغ خود را در فضاهای مخاطره‌آمیز می‌گذرانند.
طبق آمار رسمی سازمان جهانی بهداشت، سالانه در جهان ۱۲۰ میلیون حادثه شغلی با 5/3 میلیون تلفات اتفاق می‌افتد که خسارات ناشی از آن‌ها ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است و نیز ۶۸ تا ۱57 میلیون مورد بیماری شغلی در اثر تماس‌های شغلی، سلامت جهان را به مخاطره می‌اندازد که علاوه بر ضایعات انسانی، هزینه‌های مربوط به این لطمات، درصد زیادی از تولید ناخالص ملی را در برخی کشورها ازجمله ایران، به خود اختصاص می‌دهد.
هزینه درمان و خارج شدن یک نیروی کار فعال در جامعه نیز یک ضرر بزرگ است و علاوه بر این‌ها مسائل روانی و اثراتی که فرد از کار افتاده بر خانواده و اطرافیان خود می‌گذارد، در شادابی و سلامت جامعه، تأثیر خواهد گذاشت. آمار منتشر شده توسط گروه سازمان پزشکی قانونی نشان داده است که آمار قربانیان محیط های کاری در ایران به‌شدت رو به افزایش است.
به‌طوری‌که در سال ۱۳۸۳، ۶۹۷ نفر در محیط‌های کاری جان خود را ازدست‌داده‌اند که این آمار نسبت به سال ۸۲ ، 34/8 درصد افزایش داشته است. بنابراین توجه به موارد فوق باعث می‌گردد تا مسئله ایمنی و بهداشت‌کار به‌طورجدی مورد کنکاش و پژوهش قرارگرفته و تلاش‌هایی در راستای بهبود و ارتقای آن صورت پذیرد.
مفهوم و منظور ایمنی در کار چه مواردی است؟
ایمنی دوری از خطر تعریف‌شده است اما دوری از تمام خطرات به‌طور کامل غیرممکن است، بنابراین ایمنی یک موضوع حفاظت نسبی در برخورد با خطرات است. ایمنی در کار شرایطی را فراهم می‌کند که منابع انسانی را از عوامل مضر و تهدیدآمیزی که می‌تواند سلامت آنان را به خطر اندازد، مصون می‌دارد و عدم توجه به این شرایط موجب مرگ کارگر، آسیب‌های جسمانی او و خسارات مالی و تجهیزاتی می‌شود.
به‌عبارت‌دیگر ایمنی در کار یعنی تلاش برای جلوگیری ازآنچه که باعث کاهش میزان محصول با نتیجه کار و پایین آمدن کیفیت آن و هدر رفتن نیرو و تلاش‌های صرف شده در انجام کار می‌گردد.امروزه ایمنی کار به صورت مختلفی چون پیشگیری از حوادث با داشتن سطح قابل قبول ریسک‌های مختلف موجود در انجام کار تعریف‌شده است. می‌توان گفت که هر شخص، هر صنعت، هر کارخانه، هر سازمان و هر کشوری باید خود تصمیم بگیرد که میزان یا درجه فرار از خطرات با ایمنی چقدر باشد.
به چه فعالتی کار می گویند؟ به زبان عامیانه منظور از کار هر فعالیتی هست که هر شخص به‌عنوان یک شغل آن را انجام می‌دهد تا درآمدی مشخص داشته باشد، تعریف می‌شود. اما اگر دقیق‌تر بگویم ، کار عبارت است از استفاده از جسم و فکر یک فرد برای انجام یا ساختن چیزی به‌شرط آنکه جنبه استراحت و بازی نداشته باشد.
طبیعی است که بشر در انجام هر کاری هدف به دست آوردن نتیجه بیشتر و بهتر و مرغوب‌تر را دنبال می‌کند.وقتی از فکر و جسم انسان به‌خوبی و به‌درستی استفاده شود نتیجه کار بهتر بیشتر و موردپسندتر خواهد بود.
اگر تجهیزات و ابزاری که برای سرعت بخشیدن به انجام کار و ممکن ساختن کارهای عظیم مورداستفاده انسان قرار می‌گیرند،مثل استفاده از درب سریع صنعتی، به‌خوبی نگهداری شده و همواره آماده ارائه خدمات باشند نتیجه حاصل از کار را برای زمان‌های طولانی تداوم بخشیده و ازدیاد آن را میسر می‌سازند.
به همین دلیل امروزه مسائل و موضوعات مختلفی چون:
نیروی کار (شامل انتخاب، دانش، آموزش، مهارت و توانایی‌های جسمی و ذهنی و …)
روش‌های کاری (مطالعه و تغییر روش‌ها به‌منظور دستیابی به روش‌های ساده، ممکن، کارا، کم‌هزینه و)
تجهیزات و ابزار کار (شامل طراحی و ساخت مناسب، روش‌های استفاده بهینه، برنامه‌های تعمیر و نگهداری)
کیفیت (شامل کیفیت مواد مصرفی ، مبانی و محصول، کیفیت انجام کار )
بسیار مورد توجه قرارگرفته و به‌صورت رشته‌های خاص مورد مطالعه پوسته انسان می‌باشند.
بهداشت حرفه‌ای در کار و چالش های احتمالی؟
بهداشت حرفه‌ای فعالیتی علمی است که با شناسایی، ارزشیابی و کنترل عوامل زیان‌آور محیط کار و انجام مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، حافظ سلامت کارکنان و شاغلین می‌باشد. هدف از بهداشت حرفه‌ای نگهداری و بهبود سلامت جسمی و روانی کارگران همه مشاغل وافراد وابسته به او و رسانیدن آن به حداکثر ممکن است.
برای رسیدن به این هدف اقدامات و فعالیت های زیر در برنامه کاری موسسات وصنایع مختلف قرار می گیرد:
1.آموزش موازین بهداشتی و ایمنی به کارگران در ارتباط با شغل آنان
- سالم‌سازی محیط کار با شناخت، بررسی و کنترل عوامل زیان‌آور مربوط
- بهسازی تأسیسات ایمنی، رفاهی و بهداشتی کارگاه‌ها
- انجام مراقبت‌های بهداشتی و درمانی از طریق معاینات قبل از استخدام و معاینات دوره‌ای به‌منظور تعیین وضع سلامت و تشخیص به‌موقع بیماری‌های مسری
- پیشگیری از بروز حوادث ناشی از کار و ارائه کمک‌های اولیه در صورت بروز حادثه
- توجه به مسائل و مشکلات روانی و عاطفی شاغلین در محیط کار و خانواده
بیماری های ناشی از کارها
بیماری شغلی یا بیماری های ناشی از کار به گروهی از بیماری ها اطلاق می‌شود که به علت انجام کار خاصی به وجود آمده و عامل به وجود آمدن آن‌ها حضور و فعالیت در محیط آن کار می‌باشد. به‌بیان‌دیگر بیماری هایی هستند که به علت اشتغال به یک کار و تحت تأثیر شرایط موجود در آن محیط به وجود می آید.بنا بر تعریف فوق یک بیماری عادی که ممکن است هر کس در هر جا به آن مبتلا شود بیماری ناشی از کار تلقی نمی‌شود؛ هرچند کارگر در محیط کار به آن مبتلا شده باشد.
مثلاً کارگری که در محیط کار دچار سینه پهلو می‌شود، بیماری وی ناشی از کار محسوب نمی‌شود چون ممکن بود همان بیماری را در منزل خود نیز بگیرد. ولی کارگری که با مواد سمی یا کارگری که جوشکاری می‌کند و دچار مسمومیت شدید می‌شوند به بیماری ناشی از کار مبتلا شده است چرا که در زندگی خصوصی و در خارج از محیط کار،سر و کاری با آن مواد نداشته.
حوادث ناشی از کارها
حوادث شغلی به حوادثی گفته می شوند که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای کارگران اتفاق می‌افتد. مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که شخص در کارگاه و مؤسسات وابسته با ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا همچنین به دستور کارفرما در خارج از محوطه مأمور انجام کاری شود. همچنینً اوقات رفت‌وآمد کارگر از منزل به کارگاه و یا برعکس جزء این زمان محسوب می‌شود.
حوادثی هم که در حین اقدام برای نجات سایر کارگران آسیب‌دیده و مساعدت آنان اتفاق می‌افتد، حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود. با توجه به اینکه حوادث ناشی از کار سبب درد، رنج و در بعضی از موارد مرگ کارگر و زیان‌های مالی فراوان و تنزل سطح تولید می‌شود و با فرض اینکه کلیه زبان‌های وارده از طرف شرکت‌های بیمه پرداخت شود، ولی در اصل یک‌زیان ملی به شمار می‌آید. بنابراین پیشگیری از حوادث شغلی ازنظر فردی، اجتماعی و اقتصادی دارای اهمیت است و برای دست پیدا کردن به این هدف باید همکاری همه‌جانبه‌ای بین مقامات رسمی کشور، کارفرمایان، کارگران، کمیته‌های ایمنی و بهداشت‌کار و سایر افراد ذینفع وجود داشته باشد.
کار ایمنی به چه کاری گفته می شود؟
سازمان بین‌المللی کار برای یک زندگی توأم باکمال آزادی، احترام و امنیت برای انسان‌ها بنا شد است. همه دولت‌ها، سازمان‌های کارگری و کارفرمایی کشورهای عضو و جوامع و مقامات محلی و ملی توصیه می‌کند که حذف خطرها و حوادث محیط کار را در سرلوحه برنامه کاری خود قرار دهند. همچنین از جوامع بین‌المللی دعوت به عمل می آورند تا از تلاش‌های این سازمان برای حذف مسئولیت‌های غیرقابل‌قبول درزمینۀ کار اجباری در سطح جهان حمایت کنند و از همه انسان‌های آزادی خواه می‌خواهد که برای تضمین شرایط کار شایسته و مطلوب و ایمن برای همه زنان و مردان در سطح جهان به این سازمان جهانی پیوندند.
در ژوئن ۲۰۰۳ کنفرانس بین‌المللی کار در مورد فعالیت‌های استاندارد شده سازمان بین‌المللی کار در زمینۀ ایمنی و بهداشت شغلی بحث کرد. این بحث‌ها بین کمیته‌های سه‌جانبه که متشکل از ۱۰6 نفر از گروه دولت 48 نفر از گروه کارفرما و ۵۸ نفر از گروه کارگر بود، اتفاق افتاد. کار شایسته و مطلوب باید یک کار ایمن باشد. نتایج این کنفرانس، رهکارها و اصولی را پیشنهاد کرده تا زمینه تحقق این هدف مهم توسط سازمان بین‌المللی کار فراهم گردد.