تاریخچه ترمه و ترمه بافی
همه به خوبی می دانیم که راه ابریشم از حاشیه كویر مركزی عبور می کرده و شهر یزد نیز در این مسیر قرار داشته است. پارچه و منسوجات مهم ترین کالاهایی بودند که در منطقه خرید و فروش می شدند و بازار بسیار خوبی نیز داشتند.
ترمه هم از آن دسته پارچه های قدیمی است که نمی توان قدمت مشخصی را برای آن در نظر گرفت. از تاریخچه ترمه تا قبل از سال 900 هجری قمری سندی در دست نیست و تنها نشانه‌های این هنر و صنعت از دوره صفویه به بعد بر جای مانده است. در مورد خاستگاه ترمه اختلاف نظر بسیاری وجود دارد. برخی بر این باورند که ترمه در کشمیر متولد شده و از آنجا به ایران راه یافته است؛ اما عده دیگری ایران را زادگاه ترمه می دانند.
متن یک سنگ نوشته تاریخی در دهلیز مسجد جامع یزد، حکایت از آن دارد که مردم شهر یزد از سده ها پیش به بافت پارچه های ترمه اشتغال داشته اند. این شهر در روزگاران گذشته یكی از مراكز بزرگ زرتشتیان ایران بود. با ورود اسلام برخی زرتشتیان که اغلب ترمه باف بودند با مهاجرت به هند، پارچه‌بافی آن دیار را نیز تحت تاثیر خود قرار دادند و موجب پیدایش تحولاتی در آن شدند. بررسی ها نشان می دهد که بته جقه پیش از رونق ترمه بافی در کشمیر وجود نداشت و این مهاجران ایرانی بودند که این طرح کهن را با خود به آنجا بردند.
برخی می گویند که شال های پشمی ایران و هند معروف به شال کشمیر، ترمه هایی زیبا و بافته شده از پشم های نرم کشمیری با الیاف بلند بودند. پژوهشگران بر این باورند که توسعه شال بافی در زمان حکمران کشمیر، در سده ١۵ میلادی رخ داد و نام ترمه را هندی ها و کشمیری ها بر روی این پارچه نهادند. ترمه یا تیرمه واژه‌ای هندی است که معنی درخت سرو خمیده را می دهد. برخی نیز این واژه را دارای ریشه فارسی می دانند و عده ای دیگر ترمه و تِرما را معادل شال کشمیری تلقی می کنند.
گفته می شود که این هنر در ابتدای ورود به ایران در انحصار زرتشتیان یزد بود. آنها ترمه بافی را برای دوخت شلوار گبری -نوعی تن‌پوش مخصوص مجالس جشن و سرور- به کار می بردند و «مُحَرَّمات»-نوعی شال راه راه- نیز از آن درست می کردند و به کمر می بستند. کم کم سایر مردم یزد و عده ای از کرمانی ها نیز با این هنر آشنا شدند.
در منابع دیگر آمده که بافت ترمه (ترمه بافی) در کرمان آغاز شد و سپس در یزد به حد اعلای خود رسید. برخی می گویند ترمه یزد، همان پارچه بافت کرمان به نام رضا ترکی / ترک بوده که در طول زمان تکامل یافته است.
عده ای دیگر، شال‌بافانِ مهاجر از ایران و آسیای میانه را پایه گذاران صنعت شال بافی در این منطقه می دانند و می گویند که بسیاری از طرح هایی که بر شال های هندی دیده می شوند ایرانی هستند که متداول ترین آنها بته جقه است. از کتاب های راجع به تاریخ کشمیر هند چنین بر می آید که منسوجات پشمی کشمیر ریشه بیگانه یا همان ایرانی دارند. با وجود تمام اطلاعات ضد و نقیض شکی نیست که طرح شال های ترمه کشمیر از ایران به این دیار رفته است.
عده ای این تصور را دارند که ترمه همان پارچه زربافت است که در طول زمان تغییر نام داده و به شکل امروزی درآمده است. شاید ترمه از لحاظ ساختار کلی بافت و نقش اندازی شباهت بسیاری به پارچه های زری داشته باشد؛ اما دو تفاوت مهم در آنها دیده می شود: مهم ترین تفاوت مواد اولیه آنهاست؛ پارچه های ترمه با الیاف کرک و پشم و گاه ابریشم بودند ولی پارچه های زری از ابریشم و گلابتون بافته می شدند. تفاوت دوم شکل دستگاه بافندگی و تا حدودی روش بافت این دو پارچه است که شباهت زیادی به یکدیگر ندارند.
از سوی دیگر سابقه پارچه های زری در ایران به قبل از اسلام باز می گردد و این پارچه ها به ویژه در دوران ساسانی به اوج زیبایی خود رسیده اند. در نتیجه بررسی ها می توان گفت که پارچه های ترمه احتمالا از این گروه پارچه ها به وجود آمده اند و ویژگی هایی را از آنها در خود دارند. بر این اساس، سرچشمه پارچه های ترمه در ایران و در مراکز مهم بافندگی این کشور در دوران تیموری و بعد از آن بوده است. در واقع کمبود و گرانی مواد اولیه پارچه های زری بوده که سبب شده استفاده از الیاف ارزان تر برای بافت پارچه های فاخر مورد توجه قرار گیرد و نوع دیگری از منسوجات سنتی با نقوش منحصر به فرد رایج شود. در آن زمان مهم ترین ویژگی ترمه، طبیعی بودن آن بود که هم در مواد اولیه و هم در نقوش آن مشاهده می شد.
در گذشته پارچه ای به نام شال در یزد بافته می شد که از نظر رنگ و نقوش، شباهت بسیاری به پارچه های ابریشمی کشمیری مربوط به سده های دوازدهم و سیزدهم هجری داشت. در واقع شال های پشمی ایران، ترمه هایی از پشم لطیف یا کرک با الیاف بلند و طرح های تزیینی گوناگون بودند. ترمه را به صورت تِرمَه و تیرمه نیز می گویند و تِرمِه و تِرما را معادل شال کشمیری می دانند. شال ها یا همان پارچه های ترمه در کنار زربافت ها به عنوان پارچه های نفیس و گران بها در دوره صفوی محسوب می شوند و در بررسی منسوجات به جا مانده از آن دوره نمونه پارچه های زربافت و ترمه با نقوش مشابه به وفور به چشم می خورد.
از دوره شاه عباس صفوی به عنوان روزگار به اوج رسیدن و شکوفایی صنعت ترمه‌بافی یاد می کنند چرا که وی طراحان برجسته‌ای را از چین و ارمنستان به ایران خواند تا ایرانیان بتوانند از هنر آنها استفاده کنند. هنرمندان کشورمان نیز اصول تازه را به کار گرفتند و با ایجاد تغییراتی در پارچه بافی به ویژه ترمه، طرح و نقش هایی چشم گیر ایجاد کردند. در همین دوره نقش بته جقه و دیگر نقش های ایرانی به هند راه یافت و در شال های کشمیر از آن استفاده کردند. پس از ورود شال کشمیر با نقش بته جقه به ایران، نام بته کشمیری و بته ترمه را بر روی این نوع بافت گذاشتند. در ابتدای سلطنت فتحعلی شاه، شال های کشمیر کمیاب شدند و به همین دلیل وی دستور داد تا در کرمان کارگاه های شال بافی دایر کنند. ترمه بافی به همت امیرکبیر توسعه پیدا کرد و در این دوره جلدی برای کتاب های دعا به کار می رفت که روکش مقوای آن از ترمه بود و به آن «جلد ترمه ای» می گفتند. بر اساس منابع تاریخی از نخستین سال های قرن سیزدهم، مالیات های سنگینی به کشاورزان ایران تحمیل شد و این امر رکود تولید مواد اولیه ترمه، چون پنبه و پشم و ابریشم را در پی داشت که ادامه کار ترمه بافان را با مشکل های جدی مواجه کرد. در همین دوران برای شال بافان کشمیر عوارضی به نام «عوارض داغ» تعیین شد که ملزم به پرداخت آن بودند. در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه تاثیر سلیقه اروپایی بر سلیقه ایرانیان و الهام از طرح ها و رنگ های متنوع شال های کشمیر، موجب رونق بیش از پیش این پارچه نفیس شد. ترمه ابتدا از پشم بافته می شد و پس از مدتی انواعِ نخی، زری و ابریشمی آن نیز به بازار آمد. ترمه های ابریشمی به سبب مقاومت بیشتر در برابر بید و رطوبت، طرفداران بیشتری پیدا کرد.
برخی پژوهشگران معتقدند که در گذشته به پارچه های ترمه، زری می گفتند؛ یعنی هر دو در آن زمان یک منسوج محسوب شده اند؛ اما این موضوع، مخالفان بسیاری دارد.
بسیاری بر این باورند که این پارچه برای نخستین بار توسط استاد ” خواجه غیاث‌الدین علی نقشبند یزدی” در حدود 400 سال پیش ابداع شده است. وی نقاش، طراح پارچه و بافنده مشهور و صاحب سبک عصر شاه عباس صفوی بود و اداره کارگاه سلطنتی در اصفهان را بر عهده داشت. به واسطه هنر بافندگی او و فرزندان و نوادگانش، یزد در زمان آنها به مرکز پارچه بافی ایران تبدیل و محصولات نساجی آن به هند نیز صادر شد.
در روزگاران گذشته یزد، مواد اولیه مورد نیاز پارچه بافان، در شهر و توسط صنعتگران تهیه می شد. در آن دوران، در قسمت شرقی مسجد جامع یزد بازاری به نام بازار نخ ریسان وجود داشت که در آن مواد اولیه و نخ‌های ابریشمی مورد نیاز ترمه بافان به فروش می رسید. امروزه این بازار وجود ندارد چرا که بعدها توسط بانیان مسجد جامع خریداری و به ملحقات این مسجد اضافه شد.
در گذشته در هر کوی و برزنی صدای دستگاه های نساجی به گوش می رسید و بیشتر آنها در قالب کارگاه های کوچک در مناطقی نظیر گردفرامرز، ابرندآباد، مریم آباد، محمودآباد، و اکرم آباد وجود داشتند.
قبل از فرش بافی، مردم کرمان به ترمه بافی مشغول بودند و طرح های قدیم فرش کرمان نیز از طرح های شال (ترمه) این منطقه الهام گرفته شده اند. گسترش صنعت شال‌بافی و استقبال بسيار از اين کالا باعث شد که بیش از دو سوم مردم این دیار به بافتن این پارچه روی بیاورند و روزی کسب کنند.
درباره کاربرد پارچه ترمه
در گذشته از ترمه برای دوخت لباس اشراف و سران مملکت استفاده می‌شد اما امروزه برای تهیه انواع رومیزی، کوسن، جانماز ترمه ، پارچه مبلمان و رو‌مبلی استفاده می‌شود. همچنین از این پارچه خوش نقش و نگار برای دوخت و دوز کیف و کفش مجلسی، کوله پشتی، کیف دانشجویی، پرده، روبالشتی، پشتی و روفرشی استفاده می‌شود. در صنف تزئینات داخلی از پارچه هایی با این طرح برای پنجره ها به عنوان استفاده می شود.
ترمه در گذشته توسط انگشتان دست بافته می شد و به آن “انگشت باف” می‌گفتند در این زمان ترمه باف برای بافتن یک تکه کوچک از این پارچه زمان زیادی را می گذاشت؛ اما کم کم با آمدن دستگاه های مخصوص این کار راحت تر شد. ترمه‌بافی اکنون در حال منسوخ شدن است و تنها در یزد، کاشان، کرمانترمه چیست؟
ترمه نوعی پارچه گران‌بهای بافته‌شده از الیاف بسیار لطیف است و از صنایع دستی نساجی نفیس ایران به شمار می‌رود.
استفاده از نقش‌هایی مانند بته‌جقه‌ها، گل شاه‌عباسی، طرحهای خمیده و … جزو ویژگی‌های منحصر به فرد ترمه‌ها می‌باشد. البته در برخی موارد ممکن است که حاشیه دوزی‌های زیبایی روی ترمه‌ها ایجاد شود تا جلوه و زیبایی آنها بیش از پیش نمایان شود.
البته که اصفهان یکی از شهر های تولید کننده ی ترمه است ولی ترمه یزد به زیبایی بسیار معروف است. برای ترمه‌بافی از ابریشم و پشم مرغوب با الیاف بلند استفاده می‌کنند. نخ‌ها با رنگهای گیاهی و مواد مصنوعی طبیعی، و بیشتر به رنگهای عنابی، قرمز، سبز، نارنجی و مشکی رنگرزی می‌شوند.
برای دیدن و می توانید با کلیک بر روی لینک وارد صفحه مربوطه شوید.
تاريخچه ترمه
هر چند برخی معتقدند كه زادگاه اصلی ترمه قلب آسيای مركزی و ارتفاعات كشمير است، مشاهدات نشان می‌دهد شروع ترمه بافی در ايران به اوايل می رسد.
عده ای نيز بر اين باورند كه ترمه بافی در ابتدا درايران آغاز گرديد و سپس به كشمير راه يافته است. آنچه در خصوص اين پارچه بسيار ظريف ميتوان گفت اين است كه ذوق و سليقه و ابتكار ايرانيان در ظرافت بافت، جنس و طرحهای خيال انگيز آن در جهان كم نظير ميباشد.
این هنر در دوره شاه عباس صفوی به اوج تکامل خود رسید و به شهرتی جهانی دست یافت. شاه عباس طراحان برجسته ای را از چین وارمنستان به ایران دعوت کرد تا هنر نوین خود را به ایرانیان تعلیم دهند به همین دلیل ترمه های آن زمان زیبایی و برجستگی خاصی پیدا کرد .
به گونه ای که امروزه در کل جهان ،ترمه ایران شناخته شده است.
برای اطلاعات بیشتر: fabric land
مراحل بافت ترمه
1) مواد اولیه مصرفی :
نخستین مرحله بافت ترمه، مانند هر هنر دیگری، تهیه کردن مواد اولیه آن است. ترمه بیشتر با ابریشم و پشم بافته می‌شود. اما پشم سفید رایج ترین پشمی است که در بافت ترمه مورد استفاده قرار می گیرد چون رنگ آمیزی آن ساده‌تر است.
پشم باید مرغوب باشد و الیـاف بلندی داشته باشد که گوسفندان ایران و کشمیر دارای پشم های نرم و محکم خوبی بوده و تا حد زیادی براق و سفید است. و بهترین پشم گوسفند در ناحیه پهلوها، شکم، پشت گردن و سر وساق پا قرار دارد و معمولا این پشمها برای بافت ترمه استفاده می شود.
نحوه آماده کردن، ریسیدن و رنگرزی کردن و بافتن پشم در قرن 16 میلادی در ایران پیشرفت زیادی کرد.
2) شستن پشم :
پس از تهیه مرغوب ترین پشم، باید دقت شود که پشم ها قبل از رنگرزی کاملا تمیز شوده و از هر چربی و کثیفی پاک شوند.
یکی از روش های معمول از گذشته این بود که قبل از قیچی کردن پشم گوسفندان، حیوان را 10 دقیقه در آب میشویند. با این‌کار ناخالصی ها کاملا پاک می شوند و پشم کاملا براق و آماده ی چیدن می‌گردد.
3) سفید کردن پشم :
یکی از مراحل مهم در تهیه ی ترمه سفید کردن پشم است که برای این کار دوروش متعارف وجود دارد که هرکدام را جداگانه بررسی می‌کنیم.
روش اول : پشمها را در چمنزار پهن می می‌کنند تا پس از جذب شبنم و تبخیر آن در روز سفیدتر گردد و این عمل را چندین مرحله انجام می دادند.
روش دوم: استفاده از مشتقات گوگرد برای سفید کردن پشم . سرعت این روش بیشتر بوده و در تهیه ی ترمه بیشتر از این روش استفاده می‌شود.
4) ثابت کردن رنگ :
بعد از سفید کردن پشم ها، نوبت به رنگ کردن آنها می‌رسد که یکی از مهمترین مراحل در بافت ترمه می باشد. چون رنگهایی که مستقیم بکار برده شوند دوام و ثبات ندارند و رنگرزهای ایران برای رفع این مشکل، از موادی بنام دندانه استفاده می کردند.
دندانه ماده شیمیایی معدنی است که توانایی جذب رنگ را در پشم افزایش می دهد. برای اینکه دندانه واکنش مطلوب خود را در رنگرزی کسب کند باید قبلآ خالص گردد. رایج ترین دندانه ها که در ایران بکار می رفتند عبارتند از : زاج سفید ـ قلع ـ روی ـ کلر ـ سرب و سولفاتهای دیگر که مواد معدنی و مازوج و برگ سماق و غیره که مواد گیاهی بودند.
5) رنگرزی به وسیله رنگهای طبیعی و گیاهی :
رنگ ترمه‌های ایرانی معمولا از گیاهان طبیعی تهیه می شود. این رنگ ممکن است از ریشه، تنه، برگها، گل، میوه و یا پوست گیاهان بدست آید. چون حفظ پارچه های ترمه پشمی بسیار مشکل است و در اثر رطوبت و بید از میان رفته اند و اطلاعات کمی از رنگ آنها باقی مانده است.
ابزار كار و شيوه بافت ترمه
دستگاه بافندگی ترمه، تقريبا شبيه ساير دستگاههای نساجی سنتی، چوبی است و در خود مناطق توليد و توسط صنعتگران محلي ساخته مي شود.
اين نوع دستگاهها چهار وردی است كه وردها توسط پدالهايی كه در زير پاي بافنـده قرار دارند بــه حركت در مي آيند. پس از تهيه مواد اوليه و تدارك دستگاه بافندگي كار چله كشی به شكلی كه در بافت ساير منسوجات دست بافت رايج است انجام و بدنبال آن عمل بافت آغاز می گردد.
هر دستگاه نياز به يك گوشواره كش دارد كه استادكار در پشت دستگاه نشسته و گوشواره كش در بالای آن قرار مي گيرد که كار وي انتخاب و تعيين نخهاي مخصوص جهت ايجاد نقش بر روی پارچه می باشد و نقوشي كه معمولا بر روی ترمه هاي ايرانی ديده می شود حاصل و نتيجه همكاری گوشواره كش با استاد است.
بافت ترمه كار بسيار مشكل و طاقت فرسايی بوده است. بافت ترمه با دستگاههاي سنتي نياز به صرف وقت، دقت و مهارت فراوان بوده و به كمك اين دستگاه می توان حدود 20 الي 25 سانتي متر ترمه مرغوب در طول روز ( معادل 8 ساعت کار مفيد ) بافت ولی با استفاده از دستگاه ژاكارد كه در حقيقت كار گوشواره كش در دستگاههای ساده بافندگی را انجام مي دهد توليد كمی افزايش يافته و به حدود 100 سانتي متر در روز رسيده است.
يكي از حساس ترين وظايف بافنده انتخاب رنگ و هماهنگي آن می باشد كه ترمه باف بايد سعي و دقت بسياری در آن بكار برد و دشواری اين مطلب وقتي روشن می شود كه توجه كنيم تارهای ترمه بايد همگی دارای يك رنگ و از يك جنس باشند و تنها انتخاب رنگ در مورد پودها متفاوت بود، يعنی زمينه هميشه ثابت و تنها در متن آن می بايست انتخاب رنگها صورت پذيرد.
انواع ترمه
انواع ترمه های ایرانی و کشمیری بشرح زیر می باشند:
1_ شال چهرقدی :
اندازه آن 5/1*5/1 می باشد و برای روسری یا بقچه بکار می رود که هم لچک ترنجی آن متداول بوده و هم نوع گلدار آن .
2_ شال راه راه :
که بر دونوع است :
- شال راه راه پهن
- شال راه راه باریک
که هرکدام نوع مصرف خودش را متناسب با سلیقه افراد در استفاده از آنها دارد.
3_ ترمه شال اتابکی :
از نوع کشمیری است و از پشم بسیار لطیف بافته می شود.
4_ترمه شال بندی :
نقشه آن شبیه لانه زنبور است و داخل هر خانه یک گل یا یک بته می خورد
5_ ترمه شال محرمات :
به نوعی شال راه راه گفته می شود که پهنای رههای آن متفاوت است .
6_ شال کشمیری :
به انواع شالهای بافت کشمیر گفته می شود که معروفترین آن نقشه بته جقه ،نقشه شاخ گوزنی و نقشه درختی می باشند.
7_ شال زمردی :
نوع اعلای شال کشمیری است که زمینه نیلی با نقشه بته جقه و رنگهای بسیار زنده بخصوص رنگ سبز زمردی دارد.
8_ شال کرمان :
به تمام شالهای بافت کرمان گفته می شودو انواع گوناگون دارد .
9_ شال امیری :
همچنانکه از نامش پیداست از انواع درباری و اعلای شالهای کشمیری است عموما نقش بته جقه و شاخ گوزنی آن دیده شده است .
10_ شال یزدی :
ترمه های یزدی به ترمه های بافت منطقه یزد گفته می شود که اکثرا یا راه راه هستند و یا گلهای شاه عباسی می خورند که قدیمی و نایاب هستند.
نگهداری، شستشو و اتو کشی ترمه
اصولاً پارچهٔ ترمه به سبب بافت منحصر به فرد و به دلیل تراکم زیاد پودهایش از یک مقاومت نسبی مطلوب برخوردار است و در مجموع پردوام تر از بقیهٔ انواع پارچه است. با این وجود، نور و رطوبت از بزرگترین عوامل رنگ پریدگی ترمه است. زیرا قسمت‌های سیاه آن در برابر نور و حرارت حساس تر از بقیهٔ قسمت‌ها بوده و به راحتی آنها را جذب می‌کند.
هم چنین بید یکی از دشمنان ترمه است و به همان گونه که پارچه‌های پشمی در برابر بیدزدگی محافظت می‌شود، می‌بایست در نگهداشت ترمه اقدام شود، که متداول‌ترین آنها استفاده از نفتالین می‌باشد. از آن جا که معمولاً ترمه با آستری و یراق همراه می‌شود، شستن ترمه با آب به محصول آسیب می‌رساند و از طرفی دمای بالای آب و مواد شیمیایی موجود در مواد شوینده نیز می‌تواند آسیب زا باشد؛ بنابراین تنها راهی که برای شستشوی ترمه پیشنهاد شده خشکشویی است.
و تهران آن هم به صورت محدود کارگاه هایی برای بافت این پارچه دیده می شود.
عکس های قدیمی از کارگاه های ترمه بافی
ترمه بافی در صنعت بافندگی و هنرهای دستی ایران از ارزش والایی برخوردار است. این پارچه در شهرهای مختلف ایران بافته می‌شود، که مشهورترین آن ها از لحاظ تنوع نقش و کیفیت، ترمه یزد و اصفهان است. در این مقاله با این پارچه و انواع آن آشنا خواهیم شد.
تاریخچه پارچه ترمه
آغاز ترمه بافی در ایران متعلق به اوایل دوره صفویه است. همچنین زرتشتیان از پارچه ترمه برای دوخت شلوار، لباس های سنتی و مراسم خود استفاده می‌کردند. این پارچه دارای طرح‌ها و نقش و نگارهای خاص است.
در دوران شاه عباس صفوی، ترمه بافی بسیار پیشرفت کرد. این هنر در ایران وخارج از کشور مشهور شد و درنهایت ترمه به یک محصول صادراتی تبدیل شد.
پارچه‌های ترمه دارای نقش های گوناگونی ازجمله بته جقه ( طرح سرو خمیده به معنی فروتنی است، که نشانه ایران و ایرانیان می باشد) ، بته خرقه، گل های شاه عباسی، شاخ گوزنی، راه راه، بته سروی وبته بادامی است. همانطور که می دانیم بته یا بوته به دسته ای برگ گفته می‌شود، که ساده‌ترین شکل یکی از این برگها شبیه یک برگ دندانه‌دار است. با گذشت زمان اشکال مختلف این بوته به وجود آمد که دارای اسامی خاصی مانند بوته ترمه‌ای (کاج متوسط)، بوته خرقه‌ای (کاج بزرگ)، بوته بادامی (کاج بادامی شکل) و غیره، هستند.
پارچه ترمه چیست؟
پارچه ترمه که پارچه‌ای لطیف و زیباست از پشم و ابریشم تولید می‌گردد. البته به دلیل اینکه پشم سفید به راحتی با هر رنگی رنگ آمیزی می‌شود، در تهیه این پارچه کاربرد بیشتری دارد. تار و پود این پارچه در دوسری است که پود در پشت پارچه به صورت متراکم قرار دارد و روی پارچه نرم و لطیف است.
روش تشخیص ترمه مرغوب
یکی از بهترین روش های تشخیص ترمه مرغوب توجه به نوع نخ استفاده شده در بافت پارچه است. پارچه ترمه‌ای که تار و پود آن از ابریشم، کرک و نخ باشد دارای ارزش و مرغوبیت بالایی است.
دومین روش برای تشخیص این مرغوبیت، تعداد رنگ استفاده شده در پارچه است که هرچه تعداد این رنگ بیشتر باشد ارزش بالاتری دارد.
سومین روش، توجه به تراکم ترمه است که هرچه تراکم بافت آن بالاتر باشد، کیفیت بهتر و ظاهر زیباتری دارد.
علاوه براین‌ها نوع دوخت و طرح استفاده شده در پارچه نیز ملاک دیگری در میزان کیفیت ترمه است.
انواع پارچه ترمه
پارچه ترمه و ترمه ایرانی و کشمیری دارای انواع گوناگونی است، که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم:
1) ترمه اصل
طرح‌ها بر روی این پارچه با سرمه اصل (سیم نقره با روکش آب طلا)، سرمه دوزی می‌شوند و از نظر قیمتی دارای ارزش زیادی هستند.
2) ترمه پلی استر
از ویژگی‌های این پارچه می‌توان به زیبایی و ارزان قیمت ترمه بودن آن، اشاره کرد.
3) ترمه‌های ابریشمی
برای ساخت این ترمه از الیاف ابریشم در تراکم بالا و رنگهای متنوع بسیاری، استفاده می‌شود. به همین خاطر ترمه‌های ابریشمی دارای بهترین جنس و کیفیت هستند.
انواع ترمه های ایرانی و کشمیری
انواع پارچه ترمه‌های ایرانی و کشمیری شامل شال چهار قدی ( چارقد به روسری بزرگ گفته می‌شود که ابعاد آن تقریبا 140 در 140 سانتی متر است)، شال راه راه، شال اتابکی، شال بندی، شال محرمات، شال کشمیری، شال زمردی، شال کرمان، شال امیری، شال یزدی و شال اعلا است.