نحوه ارجاع به مقاله در پایان نامه

ارجاع دهی صحیح در پایان نامه و مقالات علمی گامی اساسی برای رعایت اصول اخلاقی و جلوگیری از سرقت ادبی است. این فرآیند به خواننده امکان می‌دهد تا منابع اصلی مورد استفاده در پژوهش را ردیابی کرده و اعتبار اطلاعات ارائه شده را بسنجد. آشنایی با نحوه رفرنس دهی به پایان نامه و انواع سبک‌های رایج برای هر پژوهشگری ضروری است.

در نوشتارهای علمی اشاره به منابعی که اطلاعات ایده‌ها یا نقل قول‌ها از آن‌ها برگرفته شده یک اصل بنیادین محسوب می‌شود. این عمل نه تنها نشان‌دهنده احترام به حقوق معنوی پدیدآورندگان اصلی است بلکه به استحکام و اعتبار علمی کار شما می‌افزاید. انتخاب و به‌کارگیری یک سبک ارجاع‌دهی منسجم و دقیق در سراسر پایان نامه یا مقاله نشانه‌ای از حرفه‌ای بودن و دقت پژوهشگر است. این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف رفرنس‌دهی از تعریف و ضرورت آن گرفته تا معرفی انواع سبک‌های متداول و کاربرد آن‌ها در رشته‌های مختلف علمی می‌پردازد تا راهنمای جامعی برای دانشجویان و پژوهشگران باشد.

رفرنس دهی چیست؟

رفرنس دهی که با عناوینی مانند ارجاع دهی یا استناد نیز شناخته می‌شود فرآیندی است که طی آن پژوهشگر به منابعی اشاره می‌کند که در نگارش متن علمی خود از آن‌ها بهره برده است. این منابع می‌توانند شامل کتاب‌ها مقالات ژورنالی پایان نامه‌ها گزارش‌ها وب‌سایت‌ها مصاحبه‌ها یا هر نوع اثر منتشر شده دیگری باشند. هدف اصلی از رفرنس دهی شفاف‌سازی منشأ اطلاعات و ایده‌هایی است که مستقیماً از کار دیگران نقل قول شده یا بر اساس آن‌ها توسعه یافته‌اند. این عمل به خواننده این امکان را می‌دهد که صحت اطلاعات را بررسی کرده به منابع اصلی دسترسی پیدا کند و درک عمیق‌تری از زمینه پژوهش به دست آورد. رفرنس دهی همچنین نقش حیاتی در حفظ امانت علمی و پرهیز از پدیده سرقت ادبی ایفا می‌کند؛ زیرا به صراحت مشخص می‌سازد که کدام بخش از متن حاصل کار و اندیشه خود نویسنده است و کدام بخش از آثار دیگران اقتباس شده است. دقت در این فرآیند اعتبار علمی پژوهش را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد و نشان‌دهنده پایبندی نویسنده به اصول اخلاقی پژوهش است. در واقع رفرنس دهی نه تنها یک الزام فنی بلکه یک ضرورت اخلاقی در دنیای آکادمیک محسوب می‌شود.

ضرورت استفاده از نحوه رفرنس دهی به پایان نامه

استفاده صحیح از شیوه‌های ارجاع دهی در پایان نامه و سایر نگارش‌های علمی دلایل متعددی دارد که هر یک به تنهایی اهمیت این فرآیند را برجسته می‌سازند. اولین و شاید مهم‌ترین دلیل جلوگیری از سرقت علمی (Plagiarism) است. سرقت علمی به معنای استفاده از ایده‌ها کلمات یا آثار دیگران بدون ذکر منبع و انتساب آن به خود است که در محیط آکادمیک تخلفی جدی محسوب می‌شود. رفرنس دهی دقیق مرز بین ایده‌های اصیل شما و اطلاعات برگرفته از دیگران را مشخص می‌کند و از این اتهام جلوگیری می‌نماید. دومین ضرورت افزایش اعتبار و قابلیت اتکای پژوهش است. وقتی شما به منابع معتبر و موثق ارجاع می‌دهید نشان می‌دهید که پژوهش شما بر پایه‌ای محکم از دانش موجود بنا شده است. خوانندگان با مشاهده منابع می‌توانند به عمق و گستره مطالعات پیشین شما پی ببرند. سومین دلیل کمک به خواننده برای پیگیری و مطالعه بیشتر است. رفرنس‌ها به خوانندگان علاقه‌مند امکان می‌دهند تا به منابع اصلی مراجعه کرده و اطلاعات مورد نیاز خود را با جزئیات بیشتری بررسی کنند یا تحقیقات مرتبط دیگری را دنبال نمایند. چهارم احترام به حقوق معنوی پدیدآورندگان اصلی آثار است. با ذکر نام نویسندگان و آثارشان شما به تلاش و سهم آن‌ها در تولید دانش ارج می‌نهید. پنجم نشان دادن مهارت‌ها و دانش پژوهشگر در زمینه مورد مطالعه است. انتخاب منابع مناسب و ارجاع‌دهی صحیح به آن‌ها بیانگر توانایی شما در جستجو ارزیابی و استفاده از اطلاعات مرتبط است. در مجموع رعایت اصول رفرنس دهی سنگ بنای هر کار علمی معتبر و اخلاقی است و نقش مستقیمی در پذیرش و ارزش‌گذاری پایان نامه یا مقاله شما توسط اساتید داوران و جامعه علمی دارد.

انواع رفرنس دهی در پایان نامه

روش‌های اصلی رفرنس دهی در پایان نامه‌ها و متون علمی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند که هر دو برای ارائه یک کار پژوهشی کامل و معتبر ضروری هستند. این دو دسته عبارتند از ارجاع دهی در درون متن (In-text Citation) و ارجاع دهی در پایان متن یا فهرست منابع (Reference List/Bibliography). ارجاع دهی درون متنی همانطور که از نامش پیداست به اشاره کوتاهی به منبع در همان قسمتی از متن که از آن استفاده شده اطلاق می‌شود. این اشاره معمولاً شامل نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار اثر است و گاهی شماره صفحه نیز به آن اضافه می‌شود. هدف اصلی ارجاع درون متنی مشخص کردن فوری منبع اطلاعات برای خواننده بدون ایجاد وقفه طولانی در جریان خواندن متن است. این نوع ارجاع خواننده را به بخش مربوطه در فهرست منابع هدایت می‌کند تا اطلاعات کامل‌تر را پیدا کند. در مقابل ارجاع دهی در پایان متن که در بخشی مستقل تحت عنوان «فهرست منابع» «کتابنامه» یا «ارجاعات» قرار می‌گیرد شامل جزئیات کامل هر منبعی است که در متن به آن اشاره شده است. این جزئیات معمولاً شامل نام کامل نویسنده یا نویسندگان سال انتشار عنوان اثر نام ناشر محل نشر و در مورد مقالات نام ژورنال شماره جلد و صفحات است. فهرست منابع به خواننده امکان می‌دهد تا به راحتی منبع اصلی را پیدا کند. ترتیب منابع در فهرست منابع معمولاً بر اساس سبک ارجاع دهی تعیین می‌شود اما رایج‌ترین روش مرتب‌سازی بر اساس حروف الفبای نام خانوادگی نویسنده اول است. هر دو نوع ارجاع دهی مکمل یکدیگر هستند و وجود یکی بدون دیگری فرآیند رفرنس دهی را ناقص می‌سازد و می‌تواند منجر به سرقت علمی شود.

نقل قول یا ارجاع دهی در درون متن

ارجاع دهی در درون متن فرآیندی حیاتی برای شناسایی منبع اطلاعات یا ایده‌ای است که مستقیماً در متن اصلی پایان نامه یا مقاله مورد استفاده قرار گرفته است. این نوع ارجاع به صورت مختصر و معمولاً بلافاصله پس از نقل قول مستقیم بازنویسی یا اشاره به یک ایده خاص از منبع داخل پرانتز یا به صورت بالانویس (بسته به سبک انتخابی) قرار می‌گیرد. هدف اصلی ارجاع درون متنی ارائه اطلاعات کافی به خواننده برای یافتن ورودی مربوطه در فهرست منابع در پایان متن است بدون اینکه جریان خواندن را مختل کند. اجزای اصلی یک ارجاع درون متنی بسته به سبک‌های مختلف ارجاع دهی (مانند APA MLA شیکاگو ونکوور و …) متفاوت است اما اغلب شامل نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار اثر است. در برخی سبک‌ها مانند MLA شماره صفحه نیز اضافه می‌شود و در سبک‌های عددی مانند ونکوور یا IEEE تنها یک عدد که به ترتیب ظاهر شدن منابع در متن یا به ترتیب الفبایی در فهرست منابع اختصاص داده شده ذکر می‌شود. اهمیت ارجاع درون متنی در این است که به خواننده نشان می‌دهد هر بخش از اطلاعات از کجا آمده است و در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر می‌تواند به فهرست منابع مراجعه کند. همچنین وجود ارجاعات درون متنی نشانه دقت و صداقت علمی پژوهشگر است و از هرگونه ابهامی در مورد منشأ اطلاعات جلوگیری می‌کند. رعایت دقیق فرمت ارجاع درون متنی بر اساس سبک مورد نیاز دانشگاه یا نشریه امری ضروری است.

فهرست منابع یا ارجاع دهی در پایان متن

فهرست منابع که گاهی با عناوینی مانند کتابنامه (Bibliography) یا ارجاعات (References) نیز شناخته می‌شود بخشی مستقل در انتهای پایان نامه یا مقاله است که شامل اطلاعات کامل و جامع تمامی منابعی است که در متن اصلی به آن‌ها اشاره شده است. این بخش جزئیات لازم را برای خواننده فراهم می‌کند تا بتواند هر منبعی را که در ارجاعات درون متنی به آن اشاره شده پیدا و بازیابی کند. برخلاف ارجاعات درون متنی که مختصر هستند هر ورودی در فهرست منابع شامل تمام اطلاعات ضروری برای شناسایی منبع است. این اطلاعات معمولاً شامل نام کامل نویسنده یا نویسندگان سال انتشار عنوان کامل اثر (مانند عنوان کتاب مقاله یا پایان نامه) اطلاعات نشر (نام ناشر و محل نشر برای کتاب‌ها نام ژورنال شماره جلد و صفحات برای مقالات) و در صورت لزوم اطلاعات اضافی مانند DOI یا URL برای منابع آنلاین است. ترتیب قرارگیری منابع در این فهرست بستگی به سبک ارجاع دهی دارد. در سبک‌های نویسنده-تاریخ مانند APA یا هاروارد منابع بر اساس حروف الفبای نام خانوادگی نویسنده اول مرتب می‌شوند. در سبک‌های عددی مانند ونکوور یا IEEE منابع به ترتیب عددی که برای اولین بار در متن به آن‌ها ارجاع داده شده است فهرست می‌شوند. فهرست منابع نه تنها به خواننده امکان می‌دهد تا منابع اصلی را پیدا کند بلکه گستره و عمق مطالعات پژوهشگر را نیز نشان می‌دهد. دقت در نگارش و فرمت بندی هر ورودی در فهرست منابع بر اساس سبک انتخابی امری حیاتی است؛ زیرا هرگونه خطا می‌تواند یافتن منبع را برای خواننده دشوار سازد یا اعتبار کار پژوهشگر را زیر سوال ببرد.

انواع سبک ها و روش های رفرنس نویسی

در دنیای آکادمیک و پژوهش سبک‌های مختلفی برای ارجاع دهی به منابع وجود دارد که هر یک قوانین و فرمت‌های خاص خود را برای ارجاع درون متنی و فهرست منابع دارند. انتخاب سبک ارجاع دهی معمولاً به رشته تحصیلی دانشگاه یا الزامات نشریه‌ای که قصد ارسال مقاله به آن را دارید بستگی دارد. تنوع در سبک‌ها به دلیل نیازهای متفاوت رشته‌های علمی در نحوه ارائه اطلاعات منبع به وجود آمده است. برای مثال در برخی رشته‌ها مانند علوم اجتماعی سال انتشار منبع اهمیت ویژه‌ای دارد در حالی که در رشته‌های پزشکی ارجاع سریع به منبع اصلی از طریق یک شماره اولویت دارد. آشنایی با سبک‌های رایج و تفاوت‌های آن‌ها برای هر پژوهشگری ضروری است. برخی از محبوب‌ترین و پرکاربردترین سبک‌های ارجاع دهی عبارتند از APA هاروارد ونکوور شیکاگو MLA IEEE و Turabian. علاوه بر این‌ها سبک‌های تخصصی‌تری نیز برای رشته‌های خاص وجود دارند مانند OSCOLA برای حقوق AMA و NLM برای پزشکی ACS برای شیمی AAA برای انسان شناسی APSA برای علوم سیاسی و ABNT برای علوم فنی در کشورهای پرتغالی زبان. هر سبک دارای یک راهنمای رسمی یا مجموعه قوانینی است که جزئیات نحوه ارجاع به انواع مختلف منابع (کتاب مقاله فصل کتاب وب‌سایت گزارش و غیره) را مشخص می‌کند. درک این تفاوت‌ها و پیروی دقیق از قوانین سبک انتخابی برای حفظ انسجام و اعتبار علمی پایان نامه یا مقاله شما حیاتی است. در ادامه به معرفی و بررسی برخی از این سبک‌های رایج‌تر خواهیم پرداخت و نمونه‌هایی از نحوه ارجاع در هر سبک را ارائه خواهیم داد.

انواع رفرنس نویسی با مثال

برای درک بهتر نحوه پیاده‌سازی سبک‌های مختلف ارجاع دهی بررسی نمونه‌های عینی از هر سبک بسیار مفید است. هر سبک قواعد خاصی برای نمایش اطلاعات منبع در داخل متن و در فهرست منابع دارد و این قواعد برای انواع مختلف منابع (مانند کتاب مقاله ژورنال فصل کتاب گزارش وب‌سایت و غیره) متفاوت است. در این بخش با ارائه مثال‌هایی برای هر یک از سبک‌های رایج تلاش می‌کنیم تا نحوه عملی رفرنس‌دهی را روشن‌تر کنیم. این مثال‌ها نشان می‌دهند که چگونه اطلاعات اصلی منبع مانند نام نویسنده سال انتشار عنوان و اطلاعات نشر در هر سبک چیده می‌شوند. توجه داشته باشید که مثال‌های ارائه شده معمولاً برای یک نوع منبع خاص (مانند کتاب) هستند و فرمت برای سایر انواع منابع ممکن است کمی متفاوت باشد. بنابراین هنگام استفاده از هر سبک مراجعه به راهنمای رسمی آن سبک برای جزئیات مربوط به نوع خاص منبعی که استفاده کرده‌اید ضروری است. با این حال مثال‌های کلی می‌توانند تصویر روشنی از ساختار و منطق هر سبک ارائه دهند. در ادامه به بررسی جزئیات و نمونه‌هایی از سبک‌های پرکاربرد مانند APA هاروارد ونکوور شیکاگو و سایر سبک‌های تخصصی‌تر می‌پردازیم و نحوه ارجاع درون متنی و فهرست منابع را در هر یک توضیح خواهیم داد.

روش ارجاع دهی به سبک APA

سبک APA (American Psychological Association) یکی از پرکاربردترین سبک‌های ارجاع دهی است که به طور گسترده در رشته‌های علوم اجتماعی روانشناسی آموزش و برخی دیگر از علوم انسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سبک بر اساس سیستم نویسنده-تاریخ (Author-Date) استوار است به این معنی که ارجاع درون متنی شامل نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار اثر است. این سیستم به خواننده اجازه می‌دهد تا به سرعت منبع را در فهرست منابع پیدا کند که در پایان متن به ترتیب حروف الفبا بر اساس نام خانوادگی نویسنده مرتب شده است. در ارجاع درون متنی APA اگر نام نویسنده در جمله ذکر شده باشد تنها سال انتشار در پرانتز می‌آید. اگر نام نویسنده در جمله ذکر نشده باشد هم نام خانوادگی نویسنده و هم سال انتشار در پرانتز می‌آیند. در صورت نقل قول مستقیم شماره صفحه نیز باید اضافه شود. در فهرست منابع اطلاعات کامل منبع شامل نام خانوادگی و حرف اول نام نویسنده سال انتشار (در پرانتز) عنوان اثر (کج‌نوشت برای کتاب‌ها و ژورنال‌ها) و اطلاعات نشر (مانند نام ناشر و محل نشر برای کتاب یا نام ژورنال شماره جلد و صفحات برای مقالات) آورده می‌شود. دقت در علائم نگارشی مانند ویرگول‌ها نقطه‌ها و پرانتزها در هر دو بخش درون متنی و فهرست منابع در سبک APA بسیار مهم است. این سبک به دلیل وضوح و سادگی نسبی خود در بسیاری از دانشگاه‌ها و نشریات علمی پذیرفته شده است.

روش ارجاع دهی به سبک هاروارد(Harvard)

سبک هاروارد یکی دیگر از سبک‌های ارجاع دهی مبتنی بر سیستم نویسنده-تاریخ است و شباهت زیادی به سبک APA دارد. این سبک به طور گسترده در رشته‌های مختلفی از جمله اقتصاد علوم اجتماعی و برخی از علوم طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از ویژگی‌های سبک هاروارد این است که برخلاف APA هیچ راهنمای رسمی واحد و منتشر شده توسط یک نهاد خاص برای آن وجود ندارد بلکه مجموعه‌ای از شیوه‌های متداول و پذیرفته شده است که ممکن است در جزئیات بین دانشگاه‌ها و نشریات مختلف تفاوت‌های کوچکی داشته باشند. با این حال هسته اصلی آن شامل ارجاع درون متنی با فرمت نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار و یک فهرست منابع کامل در پایان متن است. در ارجاع درون متنی به سبک هاروارد مانند APA نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار در پرانتز می‌آیند. اگر نام نویسنده در متن ذکر شده باشد تنها سال در پرانتز می‌آید. برای نقل قول مستقیم شماره صفحه نیز اضافه می‌شود. در فهرست منابع اطلاعات کامل منبع شامل نام خانوادگی نام نویسنده (گاهی به صورت کامل یا حرف اول) سال انتشار عنوان اثر و اطلاعات نشر آورده می‌شود. ترتیب ورودی‌ها در فهرست منابع بر اساس حروف الفبای نام خانوادگی نویسنده است. به دلیل عدم وجود یک راهنمای رسمی واحد هنگام استفاده از سبک هاروارد توصیه می‌شود همواره به راهنمای ارجاع دهی خاص دانشگاه یا نشریه مورد نظر مراجعه کنید تا از جزئیات دقیق فرمت مطمئن شوید.

روش ارجاع دهی به سبک ونکور(Vancouver)

سبک ونکوور یک سبک ارجاع دهی عددی (Numeric) است که به طور اصلی در علوم پزشکی و سلامت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سبک توسط کمیته بین‌المللی ویراستاران مجلات پزشکی (ICMJE) توسعه یافته و به دلیل سادگی و اختصار در متن برای مقالات علمی که حجم زیادی از منابع را استفاده می‌کنند مناسب است. در سبک ونکوور به جای استفاده از نام نویسنده و سال در ارجاع درون متنی از اعداد استفاده می‌شود. اولین باری که به یک منبع در متن اشاره می‌شود یک عدد به آن اختصاص داده می‌شود (معمولاً به صورت بالانویس یا در پرانتز یا کروشه). هر بار که دوباره به همان منبع اشاره شود از همان عدد استفاده می‌شود. منابع به ترتیب ظاهر شدنشان در متن شماره‌گذاری می‌شوند. فهرست منابع در پایان متن نیز بر اساس همین ترتیب عددی مرتب می‌شود. هر ورودی در فهرست منابع شامل اطلاعات کامل منبع است که به خواننده امکان می‌دهد آن را پیدا کند. اطلاعات معمولاً شامل نام خانوادگی و حرف اول نام نویسنده عنوان اثر نام ژورنال (به صورت اختصاری بر اساس لیست Index Medicus) سال انتشار شماره جلد و صفحات برای مقالات است. برای کتاب‌ها اطلاعات شامل نام نویسنده عنوان محل نشر ناشر و سال انتشار است. سبک ونکوور به دلیل فشردگی در متن اصلی خواندن را برای متخصصان سریع‌تر می‌کند و تمرکز را بیشتر بر روی محتوا نگه می‌دارد تا جزئیات منبع در هر بار ارجاع. با این حال برای خوانندگانی که نیاز به شناسایی فوری نویسنده یا سال دارند ممکن است کمتر بصری باشد.

روش ارجاع دهی به سبک شیکاگو(Chicago)

سبک شیکاگو (Chicago Manual of Style) یکی از قدیمی‌ترین و جامع‌ترین سبک‌های ارجاع دهی است که به طور گسترده در علوم انسانی به ویژه تاریخ ادبیات و هنر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سبک انعطاف‌پذیری زیادی دارد و دو سیستم اصلی برای ارجاع دهی ارائه می‌دهد: سیستم یادداشت‌ها و کتابنامه (Notes and Bibliography) و سیستم نویسنده-تاریخ (Author-Date). انتخاب بین این دو سیستم معمولاً به رشته تحصیلی و نوع پژوهش بستگی دارد. سیستم یادداشت‌ها و کتابنامه (که گاهی به آن شیکاگو A گفته می‌شود) بیشتر در علوم انسانی مانند تاریخ و ادبیات رایج است و از پاورقی یا پی‌نوشت برای ارجاعات در متن استفاده می‌کند. سیستم نویسنده-تاریخ (شیکاگو B) بیشتر در علوم اجتماعی کاربرد دارد و شبیه به سبک‌های APA و هاروارد است. تفاوت اصلی شیکاگو با سایر سبک‌ها در جامعیت راهنمای آن است که به جزئیات زیادی در مورد نگارش ویرایش و فرمت بندی می‌پردازد. این سبک برای پایان نامه‌ها و کتاب‌ها که نیاز به ارجاعات متعدد و پیچیده دارند بسیار مناسب است. در ادامه به بررسی جزئیات هر دو سیستم A و B در سبک شیکاگو می‌پردازیم تا تفاوت‌ها و نحوه پیاده‌سازی آن‌ها مشخص شود.

رفرنس دهی شیکاگو A

سیستم یادداشت‌ها و کتابنامه که به عنوان شیکاگو A نیز شناخته می‌شود یکی از دو روش اصلی ارجاع دهی در سبک شیکاگو است و به طور عمده در رشته‌هایی مانند تاریخ ادبیات و هنر کاربرد دارد. ویژگی بارز این سیستم استفاده از پاورقی (footnotes) یا پی‌نوشت (endnotes) برای ارجاعات درون متنی است. هر بار که به منبعی در متن اشاره می‌شود (چه نقل قول مستقیم باشد و چه اشاره به ایده) یک عدد بالانویس در انتهای جمله یا عبارت مربوطه قرار داده می‌شود. این عدد خواننده را به یک یادداشت در پایین صفحه (پاورقی) یا در انتهای فصل/متن (پی‌نوشت) هدایت می‌کند که حاوی جزئیات کامل منبع است. اولین باری که به یک منبع ارجاع داده می‌شود یادداشت معمولاً شامل اطلاعات کامل منبع است در حالی که ارجاعات بعدی به همان منبع به صورت مختصرتری (مانند نام خانوادگی نویسنده عنوان مختصر اثر و شماره صفحه) آورده می‌شوند. علاوه بر یادداشت‌ها یک فهرست منابع (Bibliography) کامل نیز در پایان متن قرار می‌گیرد که شامل اطلاعات جامع تمامی منابعی است که در یادداشت‌ها به آن‌ها اشاره شده است. این فهرست معمولاً به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی نویسنده مرتب می‌شود و فرمت هر ورودی در آن با فرمت یادداشت‌ها کمی تفاوت دارد. این سیستم به خواننده اجازه می‌دهد بدون وقفه در متن اصلی جزئیات منبع را در پاورقی مشاهده کند.

رفرنس دهی شیکاگو B

سیستم نویسنده-تاریخ که به عنوان شیکاگو B نیز شناخته می‌شود روش دیگر ارجاع دهی در سبک شیکاگو است و بیشتر در علوم اجتماعی و برخی علوم طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم شباهت زیادی به سبک‌های APA و هاروارد دارد و از ارجاعات درون متنی مختصر در داخل پرانتز استفاده می‌کند. ارجاع درون متنی در شیکاگو B معمولاً شامل نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار اثر است. اگر نیاز به اشاره به بخش خاصی از منبع باشد (مانند نقل قول مستقیم) شماره صفحه نیز به ارجاع درون متنی اضافه می‌شود. برای مثال (Smith 2020, 22) یک ارجاع درون متنی در این سبک است. این ارجاعات درون متنی خواننده را به یک فهرست منابع (References) کامل در پایان متن هدایت می‌کنند که شامل اطلاعات جزئی‌تر هر منبع است. فهرست منابع در شیکاگو B مانند APA و هاروارد بر اساس حروف الفبای نام خانوادگی نویسنده اول مرتب می‌شود. هر ورودی در فهرست منابع شامل نام خانوادگی نام نویسنده سال انتشار (بلافاصله پس از نام نویسنده) عنوان اثر و اطلاعات نشر است. تفاوت اصلی شیکاگو B با APA و هاروارد در جزئیات فرمت بندی و علائم نگارشی در هر دو بخش درون متنی و فهرست منابع است. انتخاب بین شیکاگو A و B بستگی به الزامات رشته یا نشریه دارد و باید از ابتدای نگارش رعایت شود.

ارجاع دهی به سبک OSCOLA

سبک OSCOLA (Oxford Standard for Citation of Legal Authorities) یک سبک ارجاع دهی تخصصی است که به طور خاص برای نوشته‌های حقوقی در بریتانیا و سایر کشورهای پیرو نظام حقوقی کامن لا طراحی شده است. این سبک توسط دانشگاه آکسفورد توسعه یافته و به دلیل دقت و جامعیت خود در ارجاع به منابع حقوقی متنوع از جمله قوانین پرونده‌های قضایی مقالات حقوقی کتاب‌ها و منابع آنلاین در میان حقوقدانان بسیار معتبر است. سبک OSCOLA نیز مانند شیکاگو A از سیستم یادداشت‌ها (Footnotes) برای ارجاعات در متن استفاده می‌کند. هر بار که به منبعی اشاره می‌شود یک عدد بالانویس در متن قرار داده می‌شود که به یک پاورقی در پایین صفحه مرتبط است. پاورقی‌ها حاوی اطلاعات کامل منبع هستند. برخلاف برخی سبک‌ها OSCOLA معمولاً نیازی به فهرست منابع جداگانه در پایان متن برای همه انواع منابع ندارد اگرچه برای برخی انواع خاص منابع مانند کتاب‌ها و مقالات ممکن است کتابنامه لازم باشد. فرمت ارجاع در پاورقی در OSCOLA بسیار دقیق است و شامل جزئیات خاصی برای شناسایی دقیق منابع حقوقی مانند نام پرونده سال شماره گزارش نام دادگاه شماره پاراگراف یا صفحه و اطلاعات انتشار قوانین است. رعایت دقیق علائم نگارشی و ترتیب اطلاعات در OSCOLA برای جلوگیری از ابهام در ارجاعات حقوقی حیاتی است. این سبک به دلیل تمرکز بر منابع حقوقی برای پایان نامه‌ها و مقالات در رشته حقوق انتخابی استاندارد و ضروری است.

ارجاع دهی به سبک MLA

سبک MLA (Modern Language Association) یک سبک ارجاع دهی پرکاربرد است که به طور اصلی در رشته‌های علوم انسانی به ویژه ادبیات زبان شناسی مطالعات فرهنگی و هنرهای نمایشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سبک بر اساس سیستم نویسنده-شماره صفحه (Author-Page) استوار است. ارجاع درون متنی در سبک MLA شامل نام خانوادگی نویسنده و شماره صفحه یا صفحات منبع در داخل پرانتز است. برخلاف APA و هاروارد سال انتشار در ارجاع درون متنی MLA ذکر نمی‌شود مگر اینکه برای تمایز بین دو اثر از یک نویسنده با نام مشابه لازم باشد. اگر نام نویسنده در متن جمله ذکر شده باشد تنها شماره صفحه در پرانتز می‌آید. برای مثال (Smith 22) یک ارجاع درون متنی در MLA است. این ارجاعات درون متنی خواننده را به بخش «آثار استناد شده» (Works Cited) در پایان متن هدایت می‌کنند. بخش Works Cited لیستی کامل از تمامی منابعی است که در متن به آن‌ها اشاره شده است. این لیست بر اساس حروف الفبای نام خانوادگی نویسنده اول مرتب می‌شود. هر ورودی در Works Cited شامل نام خانوادگی و نام نویسنده عنوان اثر (کج‌نوشت برای کتاب‌ها و ژورنال‌ها) اطلاعات نشر (مانند نام ناشر و سال انتشار برای کتاب‌ها نام ژورنال شماره جلد شماره شماره سال و صفحات برای مقالات) و سایر اطلاعات مرتبط است. سبک MLA به دلیل تمرکز بر نویسنده و مکان دقیق اطلاعات (شماره صفحه) برای تحلیل‌های متنی و ادبی که نیاز به ارجاع دقیق به بخش‌های خاصی از اثر دارند بسیار مناسب است.

ارجاع دهی به سبک IEEE

سبک IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers) یک سبک ارجاع دهی عددی است که به طور گسترده در رشته‌های مهندسی به ویژه مهندسی برق الکترونیک علوم کامپیوتر و فناوری اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سبک بر اساس شماره‌گذاری منابع به ترتیب ظاهر شدنشان در متن استوار است. ارجاع درون متنی در سبک IEEE شامل یک عدد در کروشه است که به شماره منبع در فهرست منابع اشاره دارد. برای مثال [1] یا [5] یک ارجاع درون متنی در IEEE است. اگر به بخش خاصی از منبع اشاره شود شماره صفحه یا بخش مربوطه نیز می‌تواند به عدد اضافه شود مثلاً [3 ص. 15]. فهرست منابع در پایان متن با عنوان «References» آورده می‌شود و منابع به ترتیب عددی که برای اولین بار در متن به آن‌ها ارجاع داده شده است مرتب می‌شوند. هر ورودی در فهرست منابع شامل اطلاعات کامل منبع است که به خواننده امکان می‌دهد آن را پیدا کند. فرمت اطلاعات در فهرست منابع IEEE برای انواع مختلف منابع دقیقاً مشخص شده است. برای مثال برای یک مقاله ژورنال فرمت معمولاً شامل حرف اول نام و نام خانوادگی نویسنده عنوان مقاله (در گیومه) نام ژورنال (به صورت اختصاری) شماره جلد شماره شماره صفحات و تاریخ انتشار است. سبک IEEE به دلیل اختصار در متن اصلی و تمرکز بر شماره منبع برای مقالات فنی و مهندسی که اغلب حجم بالایی دارند و نیاز به ارجاعات متعدد به مقالات کنفرانسی و گزارش‌های فنی دارند مناسب است.

ارجاع دهی به سبک Turabian

سبک Turabian که به نام نویسنده‌اش کیت تورابیان دستیار سابق دانشگاه شیکاگو نامگذاری شده است در واقع نسخه‌ای از سبک شیکاگو است که به طور خاص برای دانشجویان مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد طراحی شده است. هدف اصلی Turabian ارائه راهنمایی عملی و قابل فهم برای دانشجویانی است که در حال نوشتن پایان نامه رساله یا مقالات تحقیقاتی هستند. مانند سبک شیکاگو Turabian نیز دو سیستم اصلی برای ارجاع دهی ارائه می‌دهد: سیستم یادداشت‌ها-کتابنامه (Notes-Bibliography) که بیشتر در علوم انسانی کاربرد دارد و سیستم نویسنده-تاریخ (Author-Date) که در علوم اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. انتخاب بین این دو سیستم در Turabian نیز بر اساس الزامات رشته تحصیلی یا دانشگاه تعیین می‌شود. اگرچه Turabian بر اساس شیکاگو است اما ممکن است در برخی جزئیات کوچک فرمت بندی به ویژه در نحوه ارجاع به انواع خاصی از منابع یا در قوانین مربوط به پاورقی‌ها تفاوت‌هایی با راهنمای اصلی شیکاگو داشته باشد. راهنمای Turabian علاوه بر ارجاع دهی به موضوعات دیگری مانند ساختار پایان نامه فرمت بندی کلی متن جداول و شکل‌ها نیز می‌پردازد و به همین دلیل منبع مفیدی برای دانشجویان پژوهشگر محسوب می‌شود. درک تفاوت‌های ظریف بین Turabian و شیکاگو (در صورت وجود) و پیروی دقیق از راهنمای Turabian الزامی است.

رفرنس دهی به روش AMA

سبک AMA (American Medical Association) یک سبک ارجاع دهی عددی است که به طور گسترده در نشریات و نوشته‌های علمی در حوزه پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سبک مانند ونکوور بر اساس شماره‌گذاری منابع به ترتیب ظاهر شدنشان در متن استوار است و هدف اصلی آن ارائه ارجاعات دقیق و مختصر در متن اصلی است. در سبک AMA ارجاع درون متنی به صورت یک عدد بالانویس است که به شماره منبع در فهرست منابع اشاره دارد. برای مثال ۱ یا ۳ یک ارجاع درون متنی در AMA است. اگر نیاز به ارجاع به بخش خاصی از منبع باشد شماره صفحه نیز در پرانتز بلافاصله پس از عدد بالانویس آورده می‌شود مانند ۱(ص۳). فهرست منابع در پایان متن با عنوان «References» آورده می‌شود و منابع به ترتیب عددی که برای اولین بار در متن به آن‌ها ارجاع داده شده است مرتب می‌شوند. هر ورودی در فهرست منابع شامل اطلاعات کامل منبع است که به خواننده امکان می‌دهد آن را پیدا کند. فرمت اطلاعات در فهرست منابع AMA برای انواع مختلف منابع بسیار دقیق و مشخص است. برای مثال برای یک مقاله ژورنال فرمت معمولاً شامل نام خانوادگی و حرف اول نام نویسنده (بدون ویرگول بین آن‌ها) عنوان مقاله نام ژورنال (به صورت اختصاری) سال انتشار شماره جلد شماره شماره و صفحات است. سبک AMA به دلیل استانداردسازی بالا و دقت در ارجاع به منابع پزشکی برای پایان نامه‌ها و مقالات در این حوزه انتخابی رایج و مورد تأیید است.

رفرنس دهی به روش ACS

سبک ACS (American Chemical Society) یک سبک ارجاع دهی است که به طور اصلی در رشته شیمی و سایر علوم مرتبط مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سبک انعطاف‌پذیری قابل توجهی در نحوه ارجاع دهی درون متنی دارد و سه گزینه مختلف را ارائه می‌دهد: سیستم عددی (Numeric) سیستم نویسنده-تاریخ (Author-Date) و سیستم پاورقی (Footnotes). انتخاب بین این سه روش معمولاً به الزامات نشریه یا نوع خاصی از مقاله بستگی دارد و پژوهشگر باید از روش مورد نیاز خود مطلع باشد. در سیستم عددی ACS منابع به ترتیب ظاهر شدن در متن شماره‌گذاری می‌شوند و ارجاع درون متنی به صورت یک عدد در پرانتز آورده می‌شود مانند (1). در سیستم نویسنده-تاریخ ACS ارجاع درون متنی شامل نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار در پرانتز است مانند (Smith, 2010). در سیستم پاورقی ACS از اعداد بالانویس در متن استفاده می‌شود که به پاورقی‌های حاوی اطلاعات منبع هدایت می‌کنند. با وجود تنوع در روش‌های ارجاع درون متنی فرمت فهرست منابع در پایان متن در سبک ACS نسبتاً استاندارد است. اگر از سیستم نویسنده-تاریخ استفاده شود منابع در فهرست منابع بر اساس حروف الفبا مرتب می‌شوند. اگر از سیستم عددی یا پاورقی استفاده شود منابع در فهرست منابع به ترتیب عددی مرتب می‌شوند. هر ورودی در فهرست منابع ACS شامل اطلاعات کاملی از منبع است که با جزئیات خاصی برای منابع شیمیایی همراه است. این انعطاف‌پذیری در ارجاع درون متنی سبک ACS را برای انواع مختلف نوشته‌های علمی در حوزه شیمی مناسب می‌سازد.

ارجاع دهی به سبک NLM

سبک NLM (National Library of Medicine) یک سبک ارجاع دهی است که توسط کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده توسعه یافته و به طور گسترده در علوم پزشکی و بهداشت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سبک شباهت‌های زیادی به سبک ونکوور دارد و از سیستم عددی برای ارجاع دهی استفاده می‌کند. در سبک NLM منابع به ترتیب ظاهر شدنشان در متن شماره‌گذاری می‌شوند و ارجاع درون متنی به صورت یک عدد در کروشه قرار داده می‌شود مانند [1] یا [3]. این عدد به ورودی مربوطه در فهرست منابع در پایان متن اشاره دارد. فهرست منابع در سبک NLM با عنوان «References» آورده می‌شود و منابع به ترتیب عددی مرتب می‌شوند. فرمت هر ورودی در فهرست منابع NLM بسیار دقیق و مشخص است و شامل جزئیات کاملی از منبع است که برای بازیابی آن ضروری است. برای مثال برای یک مقاله ژورنال فرمت معمولاً شامل نام خانوادگی و حرف اول نام نویسنده عنوان مقاله نام ژورنال (به صورت اختصاری) سال انتشار شماره جلد شماره شماره و صفحات است. سبک NLM به دلیل استاندارد بودن و استفاده گسترده در پایگاه‌های اطلاعاتی پزشکی مانند PubMed برای پژوهشگران در این حوزه انتخابی طبیعی و ضروری است. رعایت دقیق قواعد NLM برای اطمینفان از وضوح و قابلیت ردیابی منابع در متون پزشکی حیاتی است.

ارجاع دهی به سبک AAA

سبک AAA (American Anthropological Association) یک سبک ارجاع دهی است که به طور اصلی در رشته انسان شناسی و سایر مطالعات اجتماعی مرتبط مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سبک بر اساس سیستم نویسنده-تاریخ استوار است و شباهت زیادی به سبک شیکاگو B دارد. ارجاع درون متنی در سبک AAA شامل نام خانوادگی نویسنده سال انتشار اثر و در صورت لزوم شماره صفحه در داخل پرانتز است. برای مثال (Smith 2010, 22) یک ارجاع درون متنی در AAA است. تفاوت‌های جزئی ممکن است در علائم نگارشی یا ترتیب اطلاعات در ارجاع درون متنی در مقایسه با شیکاگو B وجود داشته باشد. این ارجاعات درون متنی به خواننده اجازه می‌دهند تا به سرعت منبع را در فهرست منابع در پایان متن پیدا کنند. فهرست منابع در سبک AAA با عنوان «References» آورده می‌شود و منابع بر اساس حروف الفبای نام خانوادگی نویسنده اول مرتب می‌شوند. فرمت هر ورودی در فهرست منابع AAA شامل نام خانوادگی نام نویسنده سال انتشار (بلافاصله پس از نام نویسنده) عنوان اثر و اطلاعات نشر است. سبک AAA با تمرکز بر سیستم نویسنده-تاریخ برای رشته انسان شناسی که در آن ارجاع به آثار منتشر شده در زمان‌های مختلف و ردیابی سیر تحول ایده‌ها اهمیت دارد مناسب است. رعایت دقیق قواعد AAA برای حفظ انسجام و استانداردسازی در نوشته‌های انسان شناسی ضروری است.

ارجاع دهی به روش APSA

سبک APSA (American Political Science Association) یک سبک ارجاع دهی است که به طور اصلی در رشته علوم سیاسی و مطالعات مرتبط مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سبک نیز بر اساس سیستم نویسنده-تاریخ استوار است و شباهت‌هایی به سبک APA و شیکاگو B دارد. ارجاع درون متنی در سبک APSA شامل نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار اثر در داخل پرانتز است. برای مثال (Smith 2010) یک ارجاع درون متنی در APSA است. اگر نیاز به اشاره به بخش خاصی از منبع باشد شماره صفحه نیز می‌تواند اضافه شود. یکی از ویژگی‌های سبک APSA قواعد خاص آن برای ارجاع به انواع خاصی از منابع مورد استفاده در علوم سیاسی مانند اسناد دولتی گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی و منابع آماری است. فهرست منابع در پایان متن با عنوان «References» آورده می‌شود و منابع بر اساس حروف الفبا نام خانوادگی نویسنده اول مرتب می‌شوند. فرمت هر ورودی در فهرست منابع APSA شامل نام خانوادگی نام نویسنده سال انتشار (بلافاصله پس از نام نویسنده) عنوان اثر و اطلاعات نشر است. سبک APSA با تمرکز بر منابع مرتبط با علوم سیاسی و سیستم نویسنده-تاریخ برای پایان نامه‌ها و مقالات در این حوزه انتخابی مناسب و مورد تأیید است. رعایت دقیق قواعد APSA برای اطمینان از وضوح و استانداردسازی ارجاعات در متون علوم سیاسی حیاتی است.

ارجاع دهی به سبک ABNT

سبک ABNT (Associação Brasileira de Normas Técnicas) یک سبک ارجاع دهی است که توسط انجمن استانداردهای فنی برزیل توسعه یافته و سبک استاندارد برای مقالات علمی و فنی در برزیل و سایر کشورهای پرتغالی زبان محسوب می‌شود. این سبک انعطاف‌پذیری در انتخاب سیستم ارجاع دهی ارائه می‌دهد و پژوهشگر می‌تواند بین سیستم عددی (Numeric) و سیستم نویسنده-تاریخ (Author-Date) یکی را انتخاب کند. در سیستم نویسنده-تاریخ ABNT ارجاع درون متنی شامل نام خانوادگی نویسنده (با حروف بزرگ) و سال انتشار در پرانتز است مانند (SMITH, 2010). اگر نیاز به شماره صفحه باشد پس از سال با ویرگول و حرف ‘p.’ یا ‘pp.’ اضافه می‌شود مانند (SMITH, 2010, p. 22). در سیستم عددی ABNT منابع به ترتیب ظاهر شدن در متن شماره‌گذاری می‌شوند و ارجاع درون متنی به صورت یک عدد در پرانتز آورده می‌شود مانند (1). فهرست منابع در پایان متن در سبک ABNT بسته به سیستم انتخابی یا بر اساس حروف الفبای نام خانوادگی نویسنده (در سیستم نویسنده-تاریخ) یا بر اساس ترتیب عددی (در سیستم عددی) مرتب می‌شود. فرمت هر ورودی در فهرست منابع ABNT برای انواع مختلف منابع دقیقاً مشخص شده است و شامل جزئیات کاملی از منبع است. سبک ABNT با ارائه دو گزینه اصلی امکان انطباق با نیازهای مختلف رشته‌های علمی در برزیل و کشورهای پرتغالی زبان را فراهم می‌کند.

چرا رعایت انواع رفرنس دهی در مقالات اهمیت دارد؟

رعایت رفرنس دهی باعث افزایش اعتبار علمی نوشته شما می‌شود و از سرقت ادبی جلوگیری می‌کند. این کار به خوانندگان امکان می‌دهد تا به منابع اصلی دسترسی پیدا کرده و اطلاعات ارائه شده را بررسی کنند که نشان‌دهنده دقت و امانت‌داری پژوهشگر است.

نحوه ارجاع به مقاله در متن چگونه انجام می‌شود؟

نحوه ارجاع درون متنی به مقاله بسته به سبک ارجاع دهی انتخابی متفاوت است. در سبک‌های نویسنده-تاریخ (مانند APA) نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار در پرانتز می‌آید. در سبک‌های عددی (مانند ونکوور) تنها شماره منبع در پرانتز یا کروشه ذکر می‌شود.

تفاوت ارجاع درون متنی و برون متنی چیست؟

ارجاع درون متنی اشاره‌ای مختصر به منبع در همان قسمت از متن است که از آن استفاده شده (مانند نام نویسنده و سال). ارجاع برون متنی (فهرست منابع) لیستی کامل از جزئیات تمامی منابع مورد استفاده در پایان متن است که به خواننده امکان می‌دهد منبع اصلی را پیدا کند.