همچون انتخابات پیشین آمریکا، در سلسله یادداشت هایی تلاش خواهد شد به تدریج چشم انداز این انتخاباتُ پیش روی مخاطبان محترم قرار داده شود.
کاندیداها؛
روند معرفی نامزدهای دو حزب اصلی آمریکا روز چهارشنبه (۱۳ مارس) وارد مراحل نهایی خود شد. دونالد ترامپ رقبای درون حزبی خود را پشت سر گذاشته و چراغ سبز دادگاه عالی را نیز کسب کرد. جو بایدن به عنوان رئیس جمهوری فعلی، نیز به شکل سنتی، نامزد بلا منازغ حزب دموکرات خواهد بود. البته، مباحثی پیرامون سلامت جسمی او درگرفته است که ادامه خواهد یافت. برخی محافل رسانه ای حتی از احتمال کناره گیری ناگهانی و جایگزینی افراد سرشناس دیگری نظیر «میشل اوباما» در گردهمایی نهایی دموکرات ها در تابستان خبر داده اند. در هر صورت تا بایدن خود به تصمیم گیری نرسد، بعید است فرد دیگری را بتوانند به عنوان رقیب او معرفی کنند.
مولفه های داخلی و خارجی موثر بر انتخابات؛
انتخابات تحت تاثیر مولفه های داخلی و خارجی متعددی چه در سطح گفتمانی، چه در سطح راهبردی و چه عملکردی خواهد بود، اما به نظر می رسد در سیاست داخلی، مولفه ها ی اقتصاد، مهاجران به ویژه مهاجرت بی سابقه از مرز مکزیک، حقوق سیاهان، و حقوق زنان (سقط جنین) و اقلیت های جنسیتی، انرژی های بازیابنده، رویکردها به «هوش مصنوعی»، سلامت و بیمه، و نهایتا تسهیلات آموزشی (وام دانشجویی)، محورهای اصلی چالش ها و تمایزات گفتمانی کاندیداهای دو حزب را شامل خواهد شد.
در سیاست خارجی مطابق انتظار، جنگ روسیه – اوکراین، تنش های منطقه (اسرائیل – فلسطین) به ویژه سرنوشت غزه و ترک یا ماندگاری نظامی در منطقه، رویکردها و سیاست ها نسبت به کنترل قدرت فزاینده ی چین، ناتو و تجارت جهانی، چگونگی مواجهه آمریکا با پرسش بنیادی « ابر قدرت در معرض چالش یا افول» و مهم تر از همه « نقش آمریکا در جهان آینده» و چه بسا تا حدی موضوعاتی نظیر «ایران» یا «تایوان» و «افغانستان» و «عراق» و «یمن»، «عربستان» و نوع ارتباط آمریکا با حکومت های «توتالیتر» در جهان وزن اصلی نقدهای انتخاباتی را به خود اختصاص داده و نقطه ی نمایش قدرت کاندیداها و سیاست هایشان در نسبت با هر یک خواهد بود.
وضعیت «جو بایدن»:
بایدن تاکنون، توقعات بسیاری از رای دهندگان به خود را برآورده نکرده است، گرچه تا حدی در حوزه ی اقتصادی و کنترل تورم موفقیت های قابل اعتنایی را کسب کرده است. جمع بندی ۹۵ درصد نظر سنجی ها – از جمله آخرین نظرسنجی موسسه گالوپ -مربوط به ماه گذشته میلادی (فوریه ۲۰۲۴) ، حاکی از آن است که رضایت از عملکرد بایدن به پایین ترین میزان خود در طول ریاست جمهوری او رسیده و عدد پایین ۳۸ درصد را نشان می دهد. این نظر سنجی عملکرد بایدن در حوزه های سیاست خارجی به ویژه ( اوکراین، منازعه ی فلسطین – اسرائیل) و علمکرد اقتصادی و رویکرد به مهاجرت را سنجیده است.
بایدن در شروع ریاست جمهوری (ژانویه ۲۰۲۱) از رضایتی حدود ۵۷ درصد برخوردار بود. در آگوست همان سال به ۴۴ درصد تنزل کرد، عددی که حتی بعدا هیچگاه از آن فراتر نرفت. او در آوریل و اکتبر و نوامبر ۲۰۲۳ به پایین ترین عدد ۳۷ درصد تنزل و اینک ۳۸ درصد را نشان می دهد. شخصیت بایدن از سوی منتقدانش از نظر قدرت رهبری و تصمیم گیری، عدم شفافیت و صراحت بیانی، نداشتن ویژگی های کاریزماتیک ، و تردید در قابلیت های سنی و ذهنی مورد انتقاد جدی بوده است. گرچه حامیانش او را قابل اعتماد تر، به لحاط گفتمانی فراگیر تر و برخوردار از تجربه حاکمیتی طولانی و شخصیتی قابل پیش بینی در عرصه ی داخلی و خارجی معرفی می کنند.
وضعیت «دونالد ترامپ»:
دونالد ترامپ، به ویژه از سال ۲۰۲۳ با درگیری و چالش های حقوقی فراوانی مواجه بوده است. به دادگاه های متعددی فراخوانده شده و با جریمه های مالیاتی بسیار سنگینی مواجه شده است. در این حال، تلاش ها برای رد صلاحیت او در انتخابات به جایی نرسید و توانست به پیروزی حقوقی مهمی برای حضور در انتخابات ۲۰۲۴ دست یابد. چالش های حقوقی تاثیر مهمی بر موقعیت او نداشته و عموما ساختار رسمی حقوقی و سیاسی داخلی و بین المللی را به چالش کشیده و به فساد متهم کرده است. از توانمندی های دیگر او، قطبی کردن فضا و شکستن هنجارهای فرهنگی و اتخاذ مواضع بسیار سختگیرانه و به باور بسیاری افراطی نسبت به مهاجران معرفی شده است.
از نظر محبوبیت، می توان گفت او مسیری عکس جو بایدن را پیموده است. بر اساس متوسط تمام نظرسنجی ها، در حالی که در ژانویه ۲۰۲۱ میزان محبوبیت او به حدود ۳۸ درصد تنزل کرده بود، در یک روند تدریجی به ۴۰ درصد در آگوست ۲۰۲۱ و به ۴۲ درصد در جون ۲۰۲۲ و اخیرا به ۴۳ درصد در فوریه ۲۰۲۴ رسیده است. در این حال، نظرسنجی ها نه فراز فوق العاده (شارپ) و نه فرود رادیکالی را پیرامون محبوبیت ترامپ در ماه های اخیر گواهی نمی کند. او ظاهرا به لحاظ جسمانی و آمادگی ذهنی از شرایط بهتری از بایدن برخوردار است و از این جهت انتقادات کمتری متوجه او بوده است. البته منتقدان ترامپ، شخصیت رهبری او را تنش زا، بدون اصول اخلاقی و تعهد به نظامات اجتماعی و پر هزینه در سیاست داخلی و به ویژه خارجی می دانند و عملکرد او در دوران کرونا را تقبیح می کنند. گرچه طرفدارانش، او را در سیاست های اقتصادی و نژادی (برتری طلبی سفید)، ارتقاء قدرت نظامی و اولویت دادن به منافع آمریکا ترجیح می دهند.
ارزیابی و تحلیل پیچیدگی های انتخابات آتی؛
روند نمودار رضایت ضعیف از علمکرد بایدن و محبوبیت ترامپ به همراه پرسش ها پیرامون وضعیت جسمی و ذهنی بایدن، سبب شده است که بسیاری از محافل، احتمال بالای پیروزی ترامپ را پیش بینی کنند. اما، شاید این نتیجه گیری بسیار زودهنگام باشد. نگاهی به روند نمودارها نشان می دهد انتخابات آتی ریاست جمهوری آمریکا از پیچیدگی های منحصر بفردی برخوردار است.
بر اساس داده های موجود، گرچه روند محبوبیت ترامپ، روندی افزایشی را نشان می دهد، اما این محبوبیت از ژانویه ۲۰۲۱ مارس ۲۰۲۴ هرگز از حدود ۴۴ درصد فراتر نرفته است و از بابتی شبیه نمودار انتخابات پیشین ریاست جمهوری آمریکا است. آقای ترامپ از «رای مثبت» یا موافقان سرسخت نسبتا ثابت، و «رای منفی» یا مخالفان سرسخت نسبتا پایدار و معنی داری برخوردار است. ترامپ و گفتمان او گرچه در حفظ طرفداران سنتی و متعصب خود موفق بوده اند، اما در جلب طرفداران جدید به ویژه در میان دانشگاهیان، جوانان و «نسل زد» و همچنین مهاجران با عقبه ی آمریکای لاتین و اسپانیایی زبان آمریکا، هنوز موفقیت چندانی نشان نداده است و هیچ گونه نظر سنجی که نشان از اقبال جدیدی به ترامپ باشد و محبوبیت او را در سطح کل جامعه فراتر از ۵۰ درصد نشان دهد در دسترس نیست.
در نقطه ی مقابل، آقای بایدن دامنه ی فراز و فرود بزرگی را نشان می دهد. او این قابلیت را داشته است که در مقطعی رای اکثریت مردم آمریکا را جذب کند، و اینک در پایین ترین سطح محبوبیت است. در سوی دیگر، ترامپ هیچگاه رای اکثریت مردم آمریکا را نداشته است. او حتی آن گاه که رئیس جمهور شد بر مبنای آراء الکترال به ویژه آراء ایالت های چرخشی رئیس جمهور شد، ولی در همان انتخابات، خانم کلینتون واجد حدود ۵ میلیون رای بیشتر در سطح ملی بوده است. در حقیقت می توان گفت از سال ۲۰۱۶ در جامعه آمریکا، در انتخابات ریاست جمهوری گفتمان حزب دموکرات از حزب جمهوری خواه، به لحاظ کمی، حامیان بیشتری داشته است. اما شخصیت و عملکرد کاندیدای ریاست جمهوری و توانمندی یا ضعف کمپین دموکرات ها در دفاع از این گفتمان نتیجه ی الکترال را تغییر داده است.
وضعیت فعلی و نقش جنبش های موسوم به «پروگرسیو»؛
وضعیت فعلی جامعه آمریکا، به لحاظی بسیار شبیه ۲۰۱۶ و به لحاظی دیگر شبیه ۲۰۲۰ است و هنوز می توان گفت نتیجه بیش از آن که وابسته به عملکرد کاندیدای جمهوری خواهان (ترامپ) داشته باشد، وابسته به عملکرد کاندیدای دموکرات ها خواهد بود. در سال ۲۰۱۶ خانم کلینتون بیش از آن که به ترامپ ببازد، به اشتباهات خود باخت.
چنانکه نظرسنجی ها نشان می دهد، در حال حاضر کاندیدای دموکرات ها در وضعیت ضعیفی به سر می برد و برای جبران، در مدتی کوتاه باید راه درازی بیپماید. اما او چه بایدن باشد و چه هر فرد دیگر، از یک نکته ی مثبت برخوردار خواهد بود؛ بسیاری از دارندگان آراء تعیین کننده، طرفداران جنبش های به اصطلاح «پروگرسیو» یا « ترقی خواه» هستند. آنها حاضرند رای ندهند، اما در هیچ شرایطی به ترامپ به دلیل گفتمان «راست گرا» یا افراطی و «برتری جویانه ی» نژادی آن رای نخواهند داد. جنبش های موسوم به لیبرال و پروگسیو آمریکا، نظیر جنبش زنان، سیاهان، مهاجران و جنبش های چپ آمریکا در جستجوی دلیل و بهانه ای برای ایستادن پشت کاندیدای دموکرات ها هستند. برای آن ها کافی است کاندیدای دموکرات ها از خود تحرک یا امیدواری قابل تاملی نشان دهد. برای آنها پیروزی شخصی چون ترامپ، نوعی عقب گرد و حتی شکست گفتمانی خواهد بود. همین وضعیت برای آٰراء مسلمانان و حتی گروهی از یهودیان جاری است. با همه نارضایتی ها از سیاست های بایدن نسبت به فلسطین و جنگ غزه، برای آنان ایستادن پشت ترامپ به مراتب دشوارتر از ایستادن پشت بایدن است و اگر نشانه ای مثبت در نزد دموکرات ها نیابند، ممکن است بسیاری از آنها خانه نشینی و سکوت را بر حضور ترجیح دهند.
وضعیت «عدم قطعیت»؛
اگر نظرسنجی ها و نمودارها ملاک باشد، می توان گفت، نتیجه انتخابات آتی آمریکا، به هیچ وجه از هم اکنون برای کاندیداهای دو حزب، مشخص و از پیش تعیین شده نیست و این انتخابات تا آخرین روزها، حوادث و فراز و فرودهای فراوانی را در پیش خواهد داشت و عملکرد فعلی رئیس جمهور آمریکا در ماه های آتی و همچنان مناظرات در تصمیم گیری نهایی رای دهندگان «ایالت های چرخشی» تاثیرگذاری معنی دار خواهد داشت. سطح کمی و کیفی کمپین های تبلیغاتی، چگونگی کاربست رسانه های اجتماعی، نقش آفرینی هوش مصنوعی، مداخلات شخصیت های متنفذ داخلی چون «باراک اوباما» و هر گونه تحولات و مداخلات خارجی در انتخاباتی که از رقابت بسیارنزدیکی برخوردار است، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که درباره ی آن در آینده باید بیشتر نوشت. همچنین، نقش رسوایی ها و افشاگری های معمول این انتخابات را نیز نباید نادیده انگاشت. البته اثرات این رسوایی های احتمالی بر دموکرات ها بیشتر است. از زمان به قدرت رسیدن ترامپ، و به هم خوردن نظام ارزش های اجتماعی و سیاسی و فردی، شدید ترین رسوایی ها هم تاثیر اندکی بر انتخاب جمهوری خواهان داشته است و به نظر می رسد رسوایی ها و افشاگری های احتمالی، عمدتا طرفداران دموکرات ها را ترغیب کرده یا مایوس خواهد ساخت.
بر این اساس، جمهوری خواهان و ترامپ، لزوما کار آسان تری از انتخابات ۲۰۲۰، پیش روی نداشته و پیروزی آنان تضمینی ندارد. چرا که، طرفداران ترامپ به تنهایی برای پیروزی او کافی نخواهند بود. برگ برنده ی ترامپ، در ضعف فعلی بایدن و احتمال خانه نشینی جمعیت غیر حزبی خواهد بود. انتخابات با مشارکت بالا و با حضور حداکثری جنبش های «پروگرسیو» نه تنها به زیان او خواهد بود، که شکست او را قطعی خواهد ساخت.
اما، کاندیدای دموکرات ها (احتمالا بایدن) نیز در صورت تداوم ضعف های فعلی، در موقعیتی نخواهد بود که تکرار پیروزی برای دموکرات ها به آسانی در دسترس باشد. اگر از فرصت جبرانی هشت ماه آینده بهره ی کافی نبرد، یا حوادث بین المللی به شکل معنی داری به زیان او بچرخد، یا در حوزه ی اقتصادی تورم فعلی که در شرایط فعلی کنترل شده است و تا حدی نقطه قوت بایدن محسوب می شود، از کنترل خارج شده و دچار روندی فزاینده شود، یا این کاندیدا به لحاظ گفتمانی نتواند جنبش های «پروگرسیو» را تشویق به حضور حداکثری در انتخابات کند، در نتیجه بخش مهمی از آراء غیر حزبی به صحنه نخواهند آمد و در آن صورت همچون ۲۰۱۶ در تعداد بیشتری از ایالت های چرخشی، انتخابات را واگذار خواهند کرد و کاندیدای دموکرات ها به خود و عملکرد خود خواهد باخت. و در غیر این صورت، بر خلاف بسیاری از پیش داوری ها، پیروزی ترامپ احتمال کمتری خواهد داشت و دموکرات ها مجددا پیروز انتخابات خواهند بود.
انتخابات ۲۰۲۲؛
گرچه ماهیت و ابعاد انتخابات ریاست جمهوری با انتخابات میان ترم کنگره و سنا تفاوت دارد، اما نتایج آن می تواند تا حدی برای تحلیل روندها، دید ایجاد کند. در انتخابات کنگره و سنای سال ۲۰۲۲، جمهوری خواهان پیشرفت هایی نسبت به انتخابات ۲۰۲۰ نشان دادند، اما روندهای پیشین در میان دانشگاهیان، جوانان، سیاهان، مهاجران و زنان تداوم یافت. طبق آمار منتشر شده، همچنان، میزان آٰراء دارندگان مدرک دانشگاهی به کاندیداهای دموکرات ۵۶ درصد و این رقم برای جمهوریخواهان ۴۳ درصد بوده است. در حالی که در میان رای دهندگانی که مدرک دانشگاهی نداشته اند، این رقم تقریبا برعکس بوده و میزان آراء برای جمهوری خواهان ۵۷ درصد و برای دموکرات ها ۴۲ درصد بوده است. در میان زنان نیز، ۵۱ درصد حامیان کاندیداهای دموکرات را زنان تشکیل می دادند و این رقم برای جمهوری خواهان ۴۸ درصد بوده است. اما جمهوری خواهان درمیان مردان با ۵۴ درصد حامی بیشتری داشته اند. در نزد رای دهندگان با عقبه ی اسپانیایی زبان و به طور کلی آمریکای لاتین، نسبت آراء برای دموکرات ها ۶۰ درصد و این رقم برای جمهوری خواهان ۳۹ درصد بوده است. سیاهان نیز با نسبت بسیار بالا (۹۳ درصد)، به دموکرات ها رای داده اند. نهایتا در انتخابات ۲۰۲۲، بر خلاف پیش بینی های برخی محافل که شکست سنگینی را برای دموکرات ها پیش بینی می کردند، کنگره تنها به صورت نزدیک به جمهوری خواهان ( ۲۲۲ کرسی به ۲۱۳ کرسی) رسید و انتخابات سنا که ماهیتی نزدیک به ریاست جمهوری دارد، با پیروزی دموکرات ها ختم شد (۵۱ به ۴۹ کرسی).
نتیجه گیری؛
بر اساس داده های انتخابات ۲۰۲۲ فاصله ی جمهوری خواهان و دموکرات ها تا حدی نزدیک تر شده است. همچنین از روند رضایت و عدم رضایت از بایدن، میزان محبوبیت و عدم محبوبیت ترامپ، و شکاف های گفتمانی، ترکیب جنسیتی، سنی و نژادی حامیان هر یک از کاندیداها تا این لحظه می توان نتیجه گرفت، فشردگی رقابت ها از سال ۲۰۲۰ بیشتر شده است، اما پیروزی هیچ یک از کاندیداها در انتخابات آتی ریاست جمهوری آمریکا، هنوز قطعیت و یا حتی برتری واضحی را نشان نمی دهد و بی تردید هر یک از دو کاندیدا، کمپین بسیار دشواری را پیش روی خواهند داشت. به گونه ای که پیروز نهایی این انتخابات می تواند به هر سو چرخش داشته باشد.
یادآوری: این یادداشت ها صرفا احتمالاتی است که بر اساس الف: تحلیل روندهای گذشته، ب: ارزیابی داده های منتشر شده در رسانه ها و موسسات نظرسنجی، ج: تجربیات یادداشت ها درباره ی انتخابات قبلی آمریکا، ترکیه، عراق و ایران تقدیم و تلاش می شود حتی المقدور چشم اندازی از روند و احتمالات انتخابات آتی آمریکا به مخاطبان محترم ارائه گردد. اگر عمری بود، هر گونه تغییرات و احتمالات مختلف از این انتخابات را در یادداشت های بعدی در سال آینده، ادامه خواهیم داد (ان شاء الله).
والسلام علیکم و رحمه الله وبرکاته
۲۳ اسفندماه ۱۴۰۲