از زمان آغاز عملیات جبهه مقاومت فلسطین (حماس) علیه سرزمین‌های اشغالی در هفتم اکتبر (۱۵ مهرماه)، ترکیه به دلیل روابطش با جنبش حماس زیر ذره‌بین قرار گرفته است. آنکارا از سال ۲۰۱۱ حامی مادی و توانمندساز حماس بوده است. با این حال، تا هفته گذشته، این امر عمدتاً از سوی ایالات متحده تنها از این جهت یک مشکل تلقی می‌شد که به عنوان سد راه در تلاش‌های ترکیه برای عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل عمل می‌کرد اما اکنون، ایالات متحده و رژیم صهیونیستی احتمالاً فشار بر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه را برای قطع روابط با حماس افزایش خواهند داد.
به نوشته نشریه فارین پالیسی، سوالی که در اینجا مطرح می‌شود، این است که شانس موافقت اردوغان با چنین درخواستی چقدر است؟ و چرا از اساس او با حماس ارتباط دارد؟ پاسخ این است که قطع روابط ترکیه با حماس را باید فراموش کرد. اردوغان حتی حمله حماس را محکوم نکرد و برای آن یک دلیل ساده وجود دارد؛ اینکه اردوغان با آرمان حماس همدردی می‌کند. وی در توییتی که در سال ۲۰۱۸ خطاب به بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی ارسال کرد، خاطرنشان کرد: حماس یک سازمان تروریستی نیست و فلسطینی‌ها تروریست نیستند. این یک جنبش مقاومت است که از سرزمین فلسطین در برابر یک قدرت اشغالگر دفاع می‌کند.
در واقع اردوغان از زمان حمله اخیر حماس به بیان اینکه «مسئولیت ماست که در کنار مظلومان بایستیم» و از «تمام بشریت برای انجام اقداماتی در جهت توقف وحشی‌گری بی سابقه در غزه» حمایت کنیم، بسنده کرده است.
این طرز تفکر اردوغان درباره حماس جدید نیست. از منظر جهان‌بینی او، حماس گوهر جنبش آزادی‌بخش فلسطین را نمایندگی می‌کند. این دیدگاه، به‌طور گسترده نشان دهنده این است که چگونه اسلام گرایان ترک مدت‌هاست درگیری اعراب و اسرائیل را چارچوب بندی کرده‌اند.
اردوغان در این جنبش آموزش دیده است و حتی قبل از اینکه به رهبری ترکیه برسد، نظرات ضد یهودی و ضد اسرائیلی را آزادانه بیان می‌کرد. او در تلاش برای استقرار در سمت جدید خود پس از نخست وزیری ترکیه در سال ۲۰۰۳، احساسات واقعی‌اش را تا مجمع جهانی اقتصاد در داووس در سال ۲۰۰۹ سرکوب کرد. اما او در این رویداد شیمون پرز، رئیس وقت رژیم صهیونیستی را سرزنش و دولت اسرائیل را به کشتار کودکان فلسطینی متهم کرد.
با افزایش تنش‌ها، اردوغان سپس در سال ۲۰۱۰ مجوز «ناوگان کمک‌رسانی» به غزه را صادر کرد. یک ناوگان کوچک متشکل از شناورهای ترکیه که تلاش کرد محاصره نیروی دریایی اسرائیل را زیر پا بگذارد و در نهایت به دلیل یورش نیروهای صهیونیستی منجر به کشته شدن چند نفر از سرنشینان یکی از کشتی‌های آن به نام ماوی مرمره شد. این حادثه منجر به کاهش قابل مشاهده روابط طولانی، پررونق و رو به گسترش ترکیه با اسرائیل شد و احتمالاً یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات استراتژیک اردوغان در سیاست خارجی‌اش است.
رجب طیب اردوغان پس از آن، بلافاصله آشکارا شروع به ایجاد روابط با حماس کرد. از این‌رو، روابط با حماس ریشه‌های عمیقی در ترکیه دارد و ریشه‌کن کردن آن دشوار خواهد بود.
فارین پالیسی ادامه داد: حماس با آگاهی کامل اردوغان در ترکیه دفاتر سیاسی دارد و رهبران حماس، از جمله خالد مشعل، اسماعیل هنیه و صالح العاروری بارها آشکارا با اردوغان ملاقات کرده‌اند. در مورد العاروری و هنیه، آنکارا پاسپورت و اقامت ترکیه را در اختیار آنها قرار داده است که به آنها اجازه می‌دهد بدون هیچ مانعی به این کشور سفر کنند. این در حالی است که ایالات متحده صالح العاروری، رهبر حماس در کرانه باختری را تروریست اعلام و برای سر او جایزه پنج میلیون دلاری تعیین کرده است. او احتمالاً یکی از طراحان حمله هفتم اکتبر است.
ترکیه علاوه‌براین، از حماس حمایت نظامی هم می‌کند. مقامات صهیونیستی در ژوئیه سال جاری اعلام کردند که ۱۶ تن مواد منفجره را کشف کرده‌اند که منشأ آن ترکیه و عازم غزه بوده و ظاهراً برای ساخت موشک‌های حماس در نظر گرفته شده است.
حمایت اردوغان از حماس باعث محبوبیت این سازمان و هدف آن در میان پایگاه رای دهندگان او نیز شده است. تنها در یک هفته گذشته، ترکیه شاهد چندین تظاهرات مردمی بود که همگی اسرائیل را محکوم کردند. تنها دو روز پس از این عملیات، هدی پار – رهبر یک حزب اسلام‌گرا و شریک ائتلاف حکومتی اردوغان – یک جشن در بیرون کنسولگری اسرائیل در استانبول برگزار کرد و شعار «لعنت بر اسرائیل» سر داد.
تمامی اینها، تحولات مهمی به شمار می‌آیند، زیرا تجمعات مردمی در ترکیه از سال ۲۰۱۳ تا حد زیادی ممنوع شده است و تظاهرات روزهای اخیر که در استانبول برگزار شده‌اند بدون اجازه صریح دولت نمی‌توانستند، برگزار شوند.
با این حال، او همزمان با برگزاری تظاهرات، داوطلب شد تا میان اسرائیل و حماس میانجی‌گری کند تا از تشدید درگیری جلوگیری شود. اما با توجه به رابطه و دیدگاه او در مورد حماس، واضح است که هیچ کس او را جدی نمی‌گیرد. رسانه‌های ترکیه روز پنج‌شنبه گزارش دادند که اسرائیل تمامی دیپلمات‌هایش، از جمله سفیر خود را به دلیل نگرانی‌های امنیتی مرتبط با این تظاهرات از ترکیه خارج کرده است.
اکنون به نظر می‌رسد که اردوغان بار دیگر آماده است تا پل‌ها را با اسرائیل از بین ببرد، اگرچه او در اوایل سال ۲۰۲۲ تلاش خود را برای عادی‌سازی روابط ترکیه با صهیونیست‌ها آغاز کرده بود؛ میزبان اسحاق هرتزوگ، رئیس رژیم صهیونیستی شد و دو طرف یک بار دیگر سفرای خود را مبادله کردند. اردوغان با انجام این کار امیدوار بود که آنکارا را از وضعیت نسبی انزوای خود در منطقه خارج و همچنین توجه چهره‌های طرفدار اسرائیل در واشنگتن را به خود جلب کند تا کنگره آمریکا نگاه مثبت‌تری به آنکارا داشته باشد و مخالفت‌های شدید آن با فروش تسلیحات به ترکیه را برطرف کند.
چنین اقدامات ابزاری نباید تعجب آور باشد. اردوغان همچنین، باوجود تلاش نزدیک به یک دهه خود برای سرنگونی بشار اسد در سوریه از سال ۲۰۲۲ تلاش کرده است تا روابط خود را با دمشق بازسازی کند، انگیزه آن به دست آوردن سهمی در بازسازی سوریه و همچنین بازگرداندن تعدادی نمادین از پناهندگان سوری به کشورشان است.
با همه اینها، به نظر می‌رسد که اردوغان اکنون آماده است تا از روند بازسازی روابط با اسرائیل کناره‌گیری کند. همه این موارد نشان می‌دهد که رهبر ترکیه در صورت لزوم از چرخش‌های سیاست خارجی پرهیز نمی‌کند.
بسیاری بر این باورند، تا زمانی که ترکیه میزبانی از حماس را در خاک خود متوقف نکند، ایجاد روابط اساسی با اسرائیل ممکن نخواهد بود. عملیات هفتم اکتبر حماس فرصتی منحصر به فرد را برای اردوغان فراهم کرد تا در کنار اسرائیل بایستد و احتمالاً این فرصتی را از دست داد. اردوغان به جای محکوم کردن حماس و فاصله گرفتن از یک گروه شبه‌نظامی، آماده است تا یک بار دیگر از منافع استراتژیک ترکیه به نفع اعتقادات اسلامی خود عبور کند.
او به تازگی از راه‌اندازی یک ناوگان کمک‌رسانی دیگر به غزه خبر داده و اعلام کرده است که قصد دارد به همراه ابراهیم رئیسی، همتای ایرانی خود واکنشی هماهنگ به عملیات نظامی اسرائیل در غزه داشته باشد.
در ترسیم چنین مسیری، اردوغان بار دیگر به گونه‌ای عمل می‌کند که عمیق‌ترین سوء ظن غرب در مورد وابستگی‌های واقعی او را تأیید می‌کند. در شرایطی که دولت بایدن (رئیس جمهور آمریکا) به حمایت از اسرائیل از طریق تلاش‌های دیپلماتیک و رفت‌وآمدهای آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه ایالات متحده ادامه می‌دهد، تنها مقصدی که در سفر او به منطقه وجود ندارد، آنکارا است. بنابراین، به نظر می‌رسد که ترکیه به دلیل خواست اردوغان، تصمیم خود را برای ایستادن در کنار حماس گرفته است.
310310