سارا ارزانی وکیل پایه یک دادگستری – اجرای مجازات اعدام پیش از طلوع خورشید سابقه ای کهن دارد و حتی پیش از ظهور اسلام نیز در تمدن های مختلف رواج داشته است. در بسیاری از فرهنگ ها خورشید نماد پاکی و نور الهی محسوب می شد در حالی که بدن محکوم به اعدام «ناپاک» تلقی می گردید. از این رو اجرای حکم پیش از طلوع آفتاب به منزله ی پاک شدن زمین از وجود مجرم پیش از آغاز روز جدید بود. این نگرش در طول تاریخ تداوم یافت و پس از اسلام نیز با مفاهیم شرعی تلفیق شد.
دلایل حقوقی و عملی
از منظر حقوقی تعیین زمان اجرای حکم پیش از طلوع آفتاب چندین مزیت دارد:
۱. جلوگیری از تأخیر در اجرای عدالت: اگر محکوم تا صبح روز بعد زنده بماند ممکن است به دلایل مختلف (مانند درخواست عفو کشف مدارک جدید یا فشارهای اجتماعی) اجرای حکم به تأخیر بیفتد.
۲. کاهش فشار روانی بر محکوم و خانواده اش: اجرای سریع تر حکم از طولانی شدن رنج انتظار می کاهد.
۳. حفظ نظم عمومی: انجام اعدام در ساعات اولیه روز معمولاً با جمعیت کم تری همراه است و از بروز واکنش های غیرقابل کنترل جلوگیری می کند.
استثنائات و جزئیات اجرایی
آیین نامه اجرای احکام اعدام با حساسیت های بالایی تدوین شده و موارد خاصی را در نظر گرفته است. برای مثال:
اگر محکوم زن باردار باشد اجرای حکم تا سه ماه پس از زایمان به تعویق می افتد.
در شرایط خاص مانند بیماری محکوم یا نیاز به رسیدگی های قضایی اضافی ممکن است زمان اجرای حکم تغییر کند.
اجرای حکم اعدام پیش از طلوع آفتاب ترکیبی از ملاحظات تاریخی دینی و حقوقی است. این سنت نه تنها به دلیل پیشینه فرهنگی بلکه به خاطر کارآمدی در فرآیند دادرسی و اجرای عدالت تداوم یافته است. با این حال همواره استثنائاتی وجود دارد که بر اساس مصالح اجتماعی و انسانی قابلیت تعدیل دارد. این رویکرد نشان دهنده تعادل میان سختی قانون و ملاحظات انسانی در نظام قضایی است.
46