آوای البرز/خوزستان در بین همه چیزهایی که می آیند و می روند گذشته هایی هم هستند که همیشه ماندگارند؛ یکی از آن گذشته ها دست افزارها و دست ساخته هایی از نوع بشر است که در روزگار دیرین نیاز او بوده و امروزه ما آنها را با نام صنایع دستی می شناسیم و آذین بخش برخی خانه هاست.
اصولا هر آنچه که بشر در پاسخگویی به نیازی می آفریند برآیند زایش فکری اوست. اگر هنر و ادبیات نتیجه عرق ریزی روح بشر است صنایع دستی ماحصل عرق ریزی توأمان روح و جسم اوست. تا فکر و ایده و احساس نیازی نباشد چیزی به منصه ظهور نمی رسد. از این رو وقتی محصولی تحت عنوان صنایع دستی پا به عرصه وجود می گذاشته منبعث از نیازی بوده که به ذهن صنعتگر خطور می کرده؛ چیزی که ادامه یکی از توانایی ها یا قابلیت های آدمی بوده است و یا برطرف کننده نیازی که نوع بشر به تنهایی قادر به برآورده سازی آن نبوده است.
به گزارش آوای البرز به طور حتم در گذشته چنین گزاره ای مد نظر بشر بوده که دست به خلق وسایلی با هدف رفع نیاز و ایجاد آسایش می زد. صنایع دستی شامل لوازم و وسایلی است که بنا بوده مورد استفاده واقع شود. یعنی محصولات صنایع دستی که امروزه برای بیشتر مردم جنبه تزیینی دارد و نگاه تفننی به آن می شود در روزگاران قدیم وسایلی ضروری برای گذران زندگی و از همه مهمتر چیرگی بر مشکلات شکلی روزمره بوده است.
با وقوع انقلاب صنعتی صنایع دستی و هر آنچه که بشر به مدد ذهن و دست خود برای رفع نیازی می ساخت رفته رفته رنگ باخت و جای خود را به محصولاتی داد که در مدت زمان کمتر و دقت و ظرافت بیشتر و به شکل انبوه به کمک ماشین آلات صنعتی ساخته شد.
صنایع دستی را به خانه ها ببریم
شکرالله قاسمی معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی مدیر کل میراث فرهنگی خوزستان معتقد است: صنایع دستی از اولویت زندگی مردم خارج است و تنها راهش این است که صنایع دستی را کاربردی و وارد خانه ها کنیم.
او می گوید: برای مثال اگر خانواده ای به قندان نیاز دارد ما باید به جای قندان چینی قندان خراطی و یا قندان سفالی پیشنهاد کنیم. اگر صنایع دستی تغییر کاربری یافته و کاربردی شود و به خانه ها وارد شود آن زمان به موفقیت دست یافته ایم و تمام تلاشمان را می کنیم که این اتفاق بیفتد.
قاسمی با تاکید بر اینکه باید با کمک صنایع دستی نیازهای مردم برطرف شود می افزاید: همچنین به منظور حمایت از هنرمندان صنایع دستی لازم است هدایای دستگاه های دولتی با صنایع دستی تامین شود.
معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی مدیر کل میراث فرهنگی خوزستان با اشاره به نیاز مردم به محصولات صنایع دستی خاطرنشان می کند: تمام محصولات صنایع دستی به نوعی نیاز مردم هستند و همه مردم به این نوع محصولات نیاز دارند.
وی در همین زمینه اضافه می کند: مردم دوست دارند در منزل خود محصولات صنایع دستی داشته باشند منتها باید توان مالی برای تهیه صنایع دستی را داشته باشند.
قاسمی همچنین تصریح می کند: دلیل اینکه مردم صنایع دستی تهیه نمی کنند به خاطر گرانی نیست بلکه صنایع دستی جذابیتی دارد که اگر فرد بپسندد به هر قیمتی تهیه اش می کند.
بخش عظیمی از صنایع دستی ریشه در تاریخ دارد
روند پرشتاب تغییر و تحول در انقلاب صنعتی و محصولات متنوع آن باعث شد تا نگاه بشر به چیزی که تا دیروز با دست می ساخت و مورد استفاده قرار می داد دستخوش دگرگونی شود. دیگر از صرف وقت بسیار برای تولید وسیله ای که مشکلی را مرتفع می کرد خبری نبود و همان وسیله شاید در چشم برهم زدنی در کارخانه تولید و روانه بازار مصرف می شد.
امروزه اما نوع نیاز آدمی به وسایل و ابزار پیرامون او از اساس متحول شده است. بشر امروز تاریخ و هر آنچه را که در آن هست یا از سر علاقه دنبال می کند و یا در پی گرفتن پند و عبرت از آن است. صنایع دستی نیز نمی تواند از این قاعده مستثنی باشد چراکه بخش عظیمی از صنایع دستی ریشه در تاریخ دارد و گواهی بر سیر تحول نیازهای آدمی در قرون و اعصار است.
اینجاست که می طلبد نوع نگاه به صنایع دستی متحول شود زیرا صنایع دستی یادآور دیروز است و انسان امروز بنده زمان حال است و چشم به افق آینده دارد. جدا از همه مسائل و مشکلاتی که در صنایع دستی وجود دارد نکته اصلی در صنایع دستی خلاقیت و ابتکار است. منتها با این تفاوت که فرد صنعتگر باید ایده و ابتکار خود را با مسایل امروزین زندگی گره بزند و از خود بپرسد که محصولش رافع کدام نیاز همنوع او در زمانه حاضر است؟
ناگفته نباید گذاشت که پاره ای از محصولات صنایع دستی همچنان و همیشه کاربرد دارند و می توان از آنها در زندگی مدرن و پست مدرن امروزی استفاده کرد. نمونه بازار آن فرش و قالی است. به طور حتم و در حالت حداقلی هر ایرانی فرش دستباف را بر فرش صنعتی ترجیح می دهد و اگر توان مالی او اجازه دهد و یا قیمت تمام شده مقرون به صرفه باشد انتخاب اول او فرش دستباف است.
مردم باید قانع و مجاب شوند که همه محصولات صنایع دستی فقط جنبه تزیینی ندارند و هنوز دست سازه هایی از قبیل محصولات چرمی و… ساخته می شود که در زندگی کنونی محلی از اعراب دارند.
صنایع دستی امروزین ناگزیر از اتخاد موضع پسانوگرایی است. به زبان ساده تر درست است که صنایع دستی از جمله صنایع و هنرهایی است که ریشه در درازنای تاریخ دارد و پابه پای بشر پیش آمده و در دوره های متفاوت اشکال مختلف به خود گرفته اما لاجرم به نشستن بر منظرگاهی است که رو به آینده دارد.
طبق تعریف بالا هنرمند یا صنعتگر صنایع دستی باید درکی درست از مفهوم تاریخی جامعه شناختی از جامعه خود داشته باشد تا بتواند محصول برآمده از ایده و تفکر خود را به نیازی همیشگی و ضروری تبدیل کند.
صنایع دستی بر اساس نیاز انسان عصر است
عبدالرضا حسن پور یک کارشناس صنایع دستی بر این باور است که صنایع دستی بخش مهمی از تاریخ ما است چراکه این هنر و صنعت از سال های بسیار دور به دست نسل امروز رسیده است.
وی به آوای البرز می گوید: خلاقیت ابتکار تفکر و اندیشه از پارامترهای اصلی در به وجود آمدن صنایع دستی است.
حسن پور می افزاید: اگر روز صنایع دستی برداشته شود چه چیزی می تواند جایگزین آن شود و چه گونه می خواهند از صنعتگران تجلیل و مردم را با این هنر ارزشمند آشنا کنند؟ قبلا ما در این روز نمایشگاه برپا می کردیم و هنر صنایع دستی را به مردم نشان می دهیم و از صنعتگران بزرگ تجلیل می کردیم و تاثیر خوبی هم روی این صنعت داشت.
او خاطرنشان می کند: با این همه صنعتگران همچنان به کار خود ادامه می دهند چون این حرفه از قدیم الایام بوده و صنایع دستی بر اساس نیاز انسان عصر است.
این کارشناس صنایع دستی معتقد است: برای این که این صنعت بهتر شود مسؤولان باید از صنعتگران حمایت کنند و آن ها را مورد تشویق قرار دهند. همچنین باید مردم به خرید محصولات صنایع دستی روی آورند.
بهره برداری از تجربه پیشکسوتان و مهارت کارآفرینان
مبحث مهم دیگر در کنار تعریف کاربری امروزی حفظ صنایع دستی است که از راه آموزش و انتقال سینه به سینه ممکن می شود. در این زمینه لازم است از تجربه اندوخته پیشکسوتان و مهارت کارآفرینان بهره برداری شود. همچنین به موازات آموزش مهارت های تولید صنایع دستی هنرآموزان با توجیه اقتصادی این صنعت آشنایی پیدا کنند.
بر همگان واضح است که وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی متولی اصلی توسعه ترویج و آموزش صنایع دستی است. با این همه نمی توان از همکاری و تعامل دیگر سازمان ها و نهادها و خاصه بخش خصوصی چشم پوشید چراکه صنایع دستی مقوله ای ملی است و بنابراین پاسداشت و گسترش آن عزمی ملی می طلبد. می توان در همایش ها و جشنواره های ملی و کشوری و حتی جهانی صنایع دستی ایران را می توان به عنوان برندی ملی معرفی کرد و با تصویب قوانین لازم الاجرا در همه ارگان ها مقدمات کارآمدی آن را در زندگی کنونی فراهم آورد.
گردشگری صنایع دستی نوعی از گردشگری فرهنگی است
نکته پایانی که بسا مهمترین بخش صنایع دستی باشد مقوله گردشگری آن است. گردشگری صنایع دستی نوعی از گردشگری فرهنگی است که به بازدید و تجربه هنرها و صنایع دستی بومی در مناطق مختلف اختصاص دارد. این نوع گردشگری فرصتی ارزشمند برای آشنایی با فرهنگ تاریخ و سنت های یک منطقه است و به گردشگران اجازه می دهد با فرآیند ساخت صنایع دستی ابزارها و مواد اولیه ای که در تولید آن ها به کار می رود آشنا شوند.
گردشگری صنایع دستی با سایر انواع گردشگری تفاوت های قابل توجهی دارد چراکه در آن علاوه بر دیدن جاذبه های گردشگری امکان ارتباط مستقیم با صنعتگران محلی و شرکت در فرآیند تولید نیز وجود دارد. این تجربه منحصربفرد نه تنها به افزایش دانش و آگاهی گردشگران درباره فرهنگ محلی کمک می کند بلکه به ارزش معنوی و اقتصادی صنایع دستی بومی نیز می افزاید. گردشگران می توانند از نزدیک شاهد مهارت و خلاقیت صنعتگران باشند و تجربه ای زنده و دست اول از کارگاه ها و تولیدات بومی داشته باشند.
ایران با توجه به پیشینه غنی و تنوع فرهنگی گسترده یکی از بهترین مقاصد گردشگری صنایع دستی در جهان است و خوزستان با توجه به سابقه کهن سکونت بشر در این دیار بی شک حرف های مهم شنیدنی برای گفتن دارد.
انتهای پیام