خانواده به عنوان یک رکن اساسی نقش مهمی در رشد و پرورش کودکان دارد . اما گاهی والدین به دلیل برخی مسائل از یکدیگر طلاق گرفته و جدا می شوند که این مسئله بر آینده فرزندان آنها بسیار تاثیر گذار است . لذا حضانت فرزندان یکی از مسائل مهم در حوزه حقوق خانواده می باشد که در همین راستا قانونگذار سلسله مقرراتی را در راستای نظم بخشیدن به حضانت فرزندان بعد از طلاق پیش بینی نموده است .
حضانت به معنی سرپرستی است که هم به عنوان یک حق و هم به عنوان تکلیف والدین است و هیچ کدام از والدین نمی توانند از این وظیفه خود شانه خالی کنند لذا حتی بعد از این که از هم جدا می شوند باید از فرزندان خود مراقبت کنند . حضانت فرزندان بعد از طلاق با یکی از والدین می باشد که بسته به سن فرزند و اینکه فرزند دختر یا پسر باشد ، به پدر یا مادر تعلق می گیرد .
تکلیف حضانت فرزندان بعد از طلاق با کدام یک از والدین خواهد بود و سپس به این نکته می پردازیم که پایان مدت حضانت فرزند چه زمانی است و حق حضانت بچه تا کی بر عهده کدام والد است و در آخر هم حضانت فرزند با مادر و حضانت فرزندان بالای 18 سال را بررسی خواهیم کرد . وکیل پایه یک دادگستری شخصی است که در رشته حقوق یا فقه و مبانی حقوق اسلامی در مقطع لیسانس یا بالاتر تحصیل کرده است. این شخص در آزمون کانون وکلای دادگستری پذیرفته شده. سپس دوره کارآموزی خود به مدت هجده ماه را به پایان رسانده و پس از آن در آزمون کتبی و شفاهی اختبار در دو مرحله جدا پذیرفته شده است.
حضانت فرزند بعد از طلاق
زن و مردی که از هم طلاق می گیرند ، ممکن است فرزند یا فرزندانی داشته باشند که باید از آن ها مواظبت کنند . حضانت هم حق و هم تکلیف هر دوی والدین است و هیچ کدام از آن ها نمی توانند از این تکلیف خود سر باز بزنند و در صورتی که از انجام این تکلیف شانه خالی کنند ، دادگاه می تواند آن ها را ملزم کند .
حضانت فرزند بعد از طلاق با توجه به سن او مشخص می شود طبق قانون مدنی : ” برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند ، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است . بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف ، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می باشد ” .
بنابراین همانگونه که ملاحظه می شود ، بعد از طلاق والدین ، حق با مادر خواهد بود و پس از آن ، تا سن بلوغ حضانت به عهده پدر قرار خواهد گرفت . بعد از این که بچه بالغ ، و از سنین طفولیت خارج شد ، تصمیم این که با چه کسی زندگی کند با خود او است که این سن بلوغ برای دختران نه سال و پسران پانزده سال قمری است .
پایان مدت حضانت بچه
همانگونه که در قسمت قبل توضیح داده شد ، در حال حاضر مادر تا سن هفت سالگی برای حضانت فرزند دختر و پسر صلاحیت دارد و پس از آن ، حضانت تا دوران بلوغ به عهده پدر می باشد . پس از دوره بلوغ نیز این خود فرزند است که باید تصمیم بگیرد می خواهد با کدام یک از والدین زندگی کند
در واقع زمانی که فرزند پسر و دختر به سن بلوغ شرعی برسند ، حضانت به پایان می رسد و آنها می توانند راجع به اینکه می خواهند با کدامیک از والدین شان زندگی کنند تصمیم گیری کنند ؛ چرا که حضانت راجع به اطفال است و در مورد اشخاص بالغ اعمال نمی شود .
نکته مهم اینجاست که نباید این حضانت را با ولایت اشتباه گرفت . فرزندان تا زمانی که به سن هجده سالگی نرسیده باشند ، به اصطلاح غیر رشید محسوب می شود به این معنی که طفل بعد از سن بلوغ ، هرچند بالغ شده است اما توانایی تصمیم گیری در مسائل مالی خود را ندارد و این تصمیم بر عهده ولی او است. ولایت فرزندان اصولا بر عهده پدر، و در صورت فوت پدر ، با پدر بزرگ او است . بنابراین هرچند که حضانت فرزند ممکن است با مادر باشد ، اما تکلیف ولایت تا زمان 18 سالکی با پدر خواهد بود .
سن بلوغ دختران نه سال تمام قمری و سن بلوغ در پسران پانزده سال تمام قمری می باشد . بنابراین برابر با زمان بلوغ او خواهد بود . پس از بلوغ او ، خود تصمیم می گیرد که با چه کسی زندگی کند .
حضانت فرزند تا چند سالگی با مادر است
طبق قانون مدنی حضانت فرزند تا سن هفت سالگی با مادرش است و پس از آن مسئول حضانت بچه ، پدر خواهد بود : ” ماده 1169 – برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند ، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است. ”
در صورتی که پس از هفت سالگی ، مادر ادعا کند که پدر ، صلاحیت حضانت فرزند را به دلایلی من جمله اعتیاد ، بیماری روانی یا فساد و فحشا ندارد ، باید این ادعا را در دادگاه مطرح کند و پس از آن ، دادگاه با در نظر گرفتن مصلحت فرزند ، تصمیم نهایی را در این مورد اتخاذ می کند . این نکته در تبصره ماده 1169 به وضوح بیان شده است : ” بعد از هفت سالگی درصورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می‌باشد.
هر چند که حق و تکلیف حضانت فرزند تا 7 سالگی با مادر است اما در صورتی که وجود داشته باشد ، این حق از بین می رود و پدر می تواند حضانت را از مادر بگیرد. اولین شرط سلب حضانت که در قانون مدنی بیان شده است عبارت است از ابتلای مادر به جنون و یا ازدواج مجدد مادر . طبق ماده 1170 در مورد و جنون وی: ” اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود یا با دیگری شوهر کند حق حضانت با پدر خواهد بود . ”
دومین مورد از موارد، انحطاط اخلاقی است . موارد انحطاط اخلاقی در ماده 1173 قانون مدنی بیان شده است که از قرار زیر است : ” 1- اعتیاد زیان‌آور به الکل، مواد مخدر و قمار. 2- اشتهار به فساد اخلاق و فحشاء. 3- ابتلا به بیماریهای روانی با تشخیص پزشکی قانونی. 4- سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشاء، تکدی‌گری و قاچاق. 5- تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف. ”
در جمع بندی پاسخ به این سوال که حضانت فرزند تا چند سالگی با مادر است باید گفته که ، اصولا حضانت بچه تا 7 سالگی با مادرش است و پس از آن تا زمان بلوغ ، به پدرش واگذار می شود .