رابطه از پشت حکم شرعی
رابطه جنسی مقعدی (وطی در دبر) از منظر فقه اسلامی، به ویژه در فقه شیعه، در صورت عدم رضایت همسر، با احتیاط واجب جایز نیست یا حرام دانسته می شود و در صورت رضایت نیز کراهت شدید دارد؛ این عمل از نظر پزشکی نیز با خطرات جدی جسمی و روانی همراه است.
این عمل از دیرباز مورد بحث و بررسی فقها و اندیشمندان اسلامی بوده است و در کنار ابعاد فقهی، ملاحظات عمیق پزشکی و روان شناختی نیز آن را به موضوعی حساس و نیازمند تبیین جامع تبدیل کرده است. در کانون زندگی زناشویی، رعایت موازین شرعی و حفظ سلامت جسمی و روانی زوجین از اهمیت بالایی برخوردار است. آگاهی دقیق از احکام و پیامدهای این نوع رابطه، نه تنها به زوجین در اتخاذ تصمیمات آگاهانه یاری می رساند، بلکه به تحکیم بنیان خانواده و ارتقای بهداشت جنسی در جامعه اسلامی کمک شایانی می کند.
مبانی قرآنی و روایی پیرامون روابط جنسی در اسلام
اسلام به عنوان یک دین جامع، برای تمامی ابعاد زندگی انسان، از جمله روابط زناشویی، رهنمودهایی ارائه داده است. این رهنمودها ریشه در آیات قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السلام) دارند و هدف از آن ها تضمین سلامت جسمی و روانی افراد، حفظ کرامت انسانی و تحکیم بنیان خانواده است. در بررسی حکم شرعی رابطه جنسی مقعدی نیز، مراجعه به این منابع اولیه ضروری است تا درک صحیحی از چارچوب های شرعی حاصل شود.
آیه ۲۲۳ سوره بقره و تفاسیر آن
یکی از آیاتی که در بحث روابط زناشویی و گاهی در ارتباط با موضوع رابطه جنسی مقعدی مطرح می شود، آیه ۲۲۳ سوره بقره است که می فرماید: «نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَقَدِّمُوا لِأَنفُسِكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُم مُلَاقُوهُ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ» (زنان شما کشتزار شما هستند؛ پس از هر جا [و هر گونه] که خواستید به کشتزار خود [در]آیید و برای خودتان [توشه ای از اعمال صالح] پیش فرستید و از خدا بپرهیزید و بدانید که با او دیدار خواهید کرد و به مؤمنان بشارت ده).
این آیه به لحاظ تفسیری دارای ابعاد مختلفی است. برخی از مفسران و فقها، با استناد به عبارت «فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ» که به معنای «از هر جا و هر گونه که خواستید به کشتزار خود درآیید» است، برداشت کرده اند که این آیه جواز کلی برای انواع روابط جنسی را، از جمله رابطه مقعدی، در صورت رضایت زن، صادر می کند. با این حال، اکثر فقها و مفسران بر این باورند که مراد از «کشتزار» (حَرْث) محل تولید نسل است که همان فرج (واژن) زن می باشد. بنابراین، ورود به کشتزار باید از طریقی باشد که با هدف اصلی کشتزار (تولید نسل و بقای بشر) منافات نداشته باشد. آن ها معتقدند عبارت «أَنَّى شِئْتُمْ» اشاره به وضعیت ها و شیوه های مختلف دخول از طریق فرج دارد، نه محل دخول. به عبارت دیگر، می توان از هر حالت و وضعیتی (ایستاده، نشسته، خوابیده و…) از طریق فرج با همسر نزدیکی کرد.
مفسران همچنین به قسمت پایانی آیه وَقَدِّمُوا لِأَنفُسِكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ توجه می کنند که به لزوم پرهیزگاری و رعایت حدود الهی اشاره دارد. این بخش از آیه تأکید می کند که حتی در روابط زناشویی نیز نباید از چارچوب تقوا و رضایت الهی خارج شد و این خود می تواند دلیلی بر عدم جواز مطلق هر نوع رابطه ای باشد که با کرامت زن و سلامت او مغایرت دارد.
آیه ۲۲۲ سوره بقره: پرهیز از آمیزش در دوران قاعدگی
آیه دیگری که به نوعی به حدود روابط جنسی اشاره دارد و در بحث حاضر می تواند به عنوان مبنای استدلالی مورد توجه قرار گیرد، آیه ۲۲۲ سوره بقره است: «وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى يَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ» (و از تو درباره عادت ماهانه [زنان] می پرسند، بگو: آن رنجی [و پلیدی] است؛ پس هنگام عادت ماهانه، از [آمیزش با] زنان کناره گیری کنید و به آنان نزدیک نشوید تا پاک شوند. پس چون پاک شدند، از همان جا که خدا به شما فرمان داده است با آنان آمیزش کنید. خداوند توبه کاران و پاکیزگان را دوست می دارد).
این آیه به صراحت بر ممنوعیت آمیزش از طریق فرج در دوران قاعدگی تأکید می کند، چرا که حیض را «اَذی» (رنج و پلیدی) می خواند. اگرچه این آیه مستقیماً به رابطه مقعدی اشاره ندارد، اما می توان از آن یک اصل کلی استنباط کرد؛ اینکه اسلام بر رعایت بهداشت و سلامت در روابط جنسی تأکید فراوانی دارد و هر عملی که برای یکی از طرفین (به ویژه زن) مضر یا رنج آور باشد، مورد نهی قرار گرفته است. عبارت «مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ» نیز دلالت بر این دارد که خداوند متعال برای روابط جنسی، حدود و چارچوب هایی تعیین کرده است که باید رعایت شوند و خروج از این چارچوب ها جایز نیست. بسیاری از فقها، این «مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ» را به جواز آمیزش از طریق فرج پس از پاکی تعبیر کرده و آن را منافی با جواز آمیزش از پشت می دانند.
اهمیت حسن معاشرت و رضایت زوجین در قرآن و سنت
علاوه بر آیات فوق، قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم (ص) بر اهمیت حسن معاشرت (رفتار نیکو و محترمانه) و مودت و رحمت در روابط زناشویی تأکید دارند. آیه ۲۱ سوره روم می فرماید: «وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً» (و از نشانه های [قدرت] او اینکه برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا در کنارشان آرامش یابید و میان شما دوستی و مهربانی قرار داد). این مودت و رحمت ایجاب می کند که هیچ یک از زوجین، عملی را بر دیگری تحمیل نکند که موجب آزار، رنجش یا آسیب جسمی و روانی او شود. بنابراین، حتی اگر یک عمل جنسی به خودی خود حرام قطعی نباشد، اما در صورت عدم رضایت کامل یکی از طرفین و ایجاد ناراحتی، از دایره حسن معاشرت خارج شده و کراهت شدیدی پیدا می کند.
در تعالیم اسلامی، رضایت و کرامت زن در روابط زناشویی اصلی اساسی است که بر هر نوع از خود کامروایی مرد اولویت دارد و هر عملی که به آزار یا ناراحتی زن منجر شود، با روح حسن معاشرت و مودت اسلامی در تعارض است.
حکم شرعی رابطه جنسی مقعدی از دیدگاه فقه شیعه
در فقه شیعه، موضوع رابطه جنسی مقعدی (وطی در دبر) میان زن و شوهر، دارای ظرافت ها و تفصیلات خاصی است که عمدتاً بر محور رضایت زن می چرخد. فقهای شیعه در این باره نظرات متفاوتی ابراز کرده اند که غالباً بین کراهت شدید و احتیاط واجب تا حرمت در نوسان است.
کلیات و تمایزات فقهی
پیش از ورود به دیدگاه مراجع، لازم است تفاوت بین حرمت و کراهت شدید در فقه شیعه روشن شود. حرمت به معنای ممنوعیت قطعی یک عمل است که انجام آن موجب گناه می شود. اما کراهت شدید به این معناست که عمل مذکور مکروه است (یعنی انجام ندادن آن ثواب بیشتری دارد) ولی ترک آن بسیار مورد تأکید است و انجامش شایسته نیست؛ هرچند که ذاتاً حرام نیست. در مورد رابطه مقعدی، محور اصلی این بحث، رضایت یا عدم رضایت زن است. اگر زن راضی نباشد، حکم به سمت حرمت یا احتیاط واجب پیش می رود، اما با رضایت او، معمولاً حکم بر کراهت شدید استوار است.
دیدگاه تفکیک شده مراجع عظام تقلید
در ادامه، نظرات برخی از مراجع عظام تقلید شیعه با ذکر دقیق نام آن ها و جزئیات فتواهایشان ارائه می شود:
۱. کراهت شدید (در صورت رضایت زن)
- امام خمینی (ره): ایشان در تحریرالوسیله به صراحت بیان داشته اند که رابطه جنسی مقعدی با همسر، کراهت شدید دارد.
- رهبر معظم انقلاب آیت الله خامنه ای: ایشان نیز معتقدند که این عمل کراهت شدید دارد و احتیاط در ترک آن است، مخصوصاً اگر زن راضی نباشد و در صورتی که موجب اذیت او شود، حرام است.
- آیت الله صافی گلپایگانی (ره): ایشان نیز فتوای به کراهت شدید داده اند.
- آیت الله مکارم شیرازی: نظر ایشان نیز بر این است که در صورت رضایت زن اشکال ندارد، اما کراهت شدید دارد.
- آیت الله نوری همدانی: فتوای ایشان نیز کراهت شدید این عمل است.
این دسته از مراجع، با استناد به روایاتی که به اذن و رضایت زن اشاره دارد (مانند حدیث امام صادق (ع) که در ادامه خواهد آمد)، و همچنین با توجه به عدم وجود دلیل قطعی بر حرمت ذاتی این عمل در صورت عدم آزار و رضایت، حکم به کراهت شدید داده اند. با این حال، تأکید جدی بر ترک آن وجود دارد و در صورت آزار زن، به طور قطع حرام می شود.
۲. کراهت شدید (با رضایت زن) و احتیاط واجب جایز نیست (بدون رضایت)
- آیت الله سیستانی: ایشان می فرمایند: «اگر زن راضی باشد، کراهت شدید دارد و اگر راضی نباشد، بنابر احتیاط واجب جایز نیست.»
- آیت الله فاضل لنکرانی (ره): دیدگاه ایشان نیز مشابه آیت الله سیستانی است که در صورت رضایت، کراهت شدید و در صورت عدم رضایت، بنابر احتیاط واجب جایز نیست.
این گروه از مراجع، با دقت بیشتری به مسئله رضایت می نگرند و در صورت عدم حصول آن، احتیاط واجب را بر عدم جواز قرار می دهند. احتیاط واجب به این معناست که مکلف باید یا به فتوای این مرجع عمل کند یا به مرجع دیگری (با رعایت شرایط) رجوع کند که در این مسئله فتوای جواز (یا کراهت) دارد.
۳. احتیاط واجب جایز نیست (حتی با رضایت زن)
- آیت الله بهجت (ره): ایشان بنابر احتیاط واجب، نزدیکی از پشت را حتی با رضایت زن نیز جایز نمی دانند.
- آیت الله تبریزی (ره): نظر ایشان نیز بر این بود که بنابر احتیاط واجب جایز نیست.
- آیت الله وحید خراسانی: ایشان نیز بنابر احتیاط واجب، نزدیکی از پشت را جایز نمی دانند.
- آیت الله خوئی (ره): ایشان نیز از جمله فقهایی بودند که بنابر احتیاط واجب، این عمل را جایز نمی دانستند.
این دسته از مراجع، حتی با فرض رضایت زن نیز، حکم را به سمت عدم جواز سوق می دهند و این نشان دهنده احتیاط شدید و در نظر گرفتن ابعاد مختلف اخلاقی، بهداشتی و روایی در فتوای ایشان است.
حدیث امام صادق (ع) و نقش رضایت زن
یکی از مهمترین مستندات روایی در بحث رابطه جنسی مقعدی، حدیثی از امام صادق (علیه السلام) است که در کتاب وسائل الشیعه ذکر شده است. در این روایت آمده است:
«سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَأْتِی الْمَرْأَةَ فِی دُبُرِهَا قَالَ لَا بَأْسَ إِذَا رَضِیَتْ»
از امام صادق (ع) درباره مردی که از پشت با همسرش نزدیکی می کند، پرسیدم. حضرت فرمودند: در صورتی که [زن] راضی باشد، اشکالی ندارد.
این حدیث به صراحت شرط «رضایت زن» را برای عدم اشکال در این عمل مطرح می کند. با این حال، فقها در تفسیر «لَا بَأْسَ» (اشکالی ندارد) نظرات مختلفی دارند. برخی آن را به معنای جواز مطلق (حلال بودن) می دانند، در حالی که برخی دیگر آن را به معنای عدم حرمت (ولی می تواند مکروه باشد) تفسیر می کنند. تأکید اکثریت مراجع بر کراهت شدید، نشان می دهد که آن ها «لَا بَأْسَ» را به معنای عدم حرمت ذاتی می دانند، اما با توجه به روایات دیگر و ملاحظات اخلاقی و بهداشتی، حکم به کراهت شدید داده اند. نکته حائز اهمیت این است که حتی در صورت کراهت شدید، مراجع توصیه جدی به ترک آن می کنند و اگر موجب آزار یا ضرر زن باشد، به اتفاق آرا حرام است. این آزار می تواند جسمی، روانی یا حتی آزار روحی باشد که با طبع و فطرت زن سازگار نیست.
احکام مرتبط با رابطه جنسی مقعدی در فقه شیعه
رابطه جنسی مقعدی، علاوه بر حکم اصلی جواز یا عدم جواز، احکام شرعی دیگری نیز در پی دارد که دانستن آن ها برای زوجین حائز اهمیت است. این احکام غالباً مربوط به وجوب غسل و عده می باشد.
وجوب غسل جنابت
یکی از مهمترین احکام پس از هر نوع آمیزشی، وجوب غسل جنابت است. این حکم در مورد رابطه جنسی مقعدی نیز صدق می کند و فقها در این خصوص نظرات مشابهی دارند:
- اکثر مراجع (به جز آیت الله مکارم شیرازی): اگر دخول به اندازه ختنه گاه (قسمتی از آلت تناسلی مرد که ختنه می شود) یا بیشتر انجام شود، حتی اگر منی خارج نشود، هر دو طرف (مرد و زن) جنب می شوند و بر هر دو واجب است که غسل جنابت به جا آورند. این حکم بر پایه این اصل فقهی استوار است که صرف دخول به حد مذکور، موجب جنابت می شود، صرف نظر از خروج منی.
- آیت الله مکارم شیرازی: ایشان نیز معتقدند که اگر دخول به اندازه ختنه گاه یا بیشتر انجام شود، (حتی اگر منی بیرون نیاید)، بنابر احتیاط واجب، باید بین غسل و وضو جمع کنند. این احتیاط واجب به معنای انجام هر دو (غسل و وضو) است تا اطمینان از طهارت حاصل شود.
بنابراین، در هر صورت، پس از رابطه جنسی مقعدی که منجر به دخول شود، توجه به وجوب غسل جنابت برای ادامه عبادات (مانند نماز و روزه) ضروری است.
حکم در دوران قاعدگی (حیض)
آمیزش جنسی از طریق فرج در دوران قاعدگی (حیض) به اتفاق نظر تمامی فقهای شیعه حرام است و آیات قرآن نیز به آن اشاره کرده اند. اما در مورد رابطه جنسی مقعدی در ایام عادت ماهانه، اختلاف نظر وجود دارد:
- آیت الله سیستانی: ایشان رابطه مقعدی در ایام حیض را در صورت رضایت زن، کراهت شدید می دانند و در صورت عدم رضایت، بنابر احتیاط واجب جایز نمی دانند. حکم ایشان در این مورد تغییری نسبت به حالت عادی ندارد.
- آیت الله مکارم شیرازی: ایشان تأکید دارند که بنابر احتیاط واجب، نزدیکی از پشت در ایام قاعدگی جایز نیست. ایشان همچنین فرموده اند که در صورت جهل به حکم، کفاره ندارد.
- سایر مراجع: عموماً حکم کراهت شدید (در صورت رضایت) یا حرمت/احتیاط واجب (در صورت عدم رضایت) را در ایام حیض نیز جاری می دانند و تفاوت محسوسی بین حالت پاکی و حیض در این نوع رابطه قائل نیستند، مگر از باب تأکید بیشتر بر رعایت حرمت ایام حیض و جنبه های بهداشتی آن.
با توجه به اهمیت طهارت و پرهیز از اعمال جنسی در ایام حیض (که در آیه ۲۲۲ سوره بقره به آن اشاره شد)، حتی اگر فتوای صریح بر حرمت قطعی رابطه مقعدی در این ایام نباشد، احتیاط و ترک آن مورد تأکید است.
عده در عقد موقت
عده، مدت زمانی است که زن پس از جدایی یا فوت همسر، نمی تواند ازدواج کند. در عقد دائم، دخول از فرج به طور قطع موجب وجوب عده می شود. اما در مورد عقد موقت و رابطه جنسی مقعدی، این حکم مورد بحث است:
- آیت الله مکارم شیرازی: ایشان معتقدند که در عقد موقت، اگر نزدیکی از پشت انجام شود، بنابر احتیاط واجب، زن باید عده نگه دارد. این احتیاط واجب نشان دهنده لزوم رعایت این حکم برای اطمینان از بری الذمه شدن زن و رعایت دقیق موازین شرعی است.
- آیت الله سیستانی: ایشان نیز در مورد عقد موقت و رابطه مقعدی، حکم به وجوب عده می دهند.
بنابراین، در صورت انجام این عمل در عقد موقت، زوجین باید به مسئله وجوب عده برای زن توجه داشته باشند و پس از پایان مدت عقد یا بخشش زمان باقی مانده، زن باید مدت عده را رعایت کند تا بتواند مجدداً ازدواج کند. این امر به حفظ انساب و جلوگیری از اختلاط نسل کمک می کند.
حکم شرعی رابطه جنسی مقعدی از دیدگاه فقه اهل سنت
برخلاف فقه شیعه که در آن نظرات متعددی پیرامون حکم رابطه جنسی مقعدی (وطی در دبر) وجود دارد، در فقه اهل سنت دیدگاه ها غالباً صریح تر و با اجماع بیشتری به سمت حرمت مطلق این عمل تمایل دارد. اکثر فقها و مذاهب چهارگانه اهل سنت (حنفی، مالکی، شافعی، حنبلی) این عمل را حرام می دانند، حتی اگر با رضایت طرفین باشد.
دیدگاه غالب و اجماعی
فقهای اهل سنت، این عمل را به طور کلی ممنوع و حرام می دانند. استدلال آن ها عمدتاً بر پایه احادیث نبوی و همچنین تفسیر برخی آیات قرآن است که به طور ضمنی یا صریح، این نوع رابطه را نهی می کنند. آن ها معتقدند که حتی اگر زن رضایت داشته باشد، رضایت او نمی تواند موجب حلال شدن چیزی شود که در شرع ممنوع شده است. این دیدگاه بر حفظ کرامت زن و همچنین جلوگیری از هر گونه عملی که با فطرت سلیم انسانی و اهداف اصلی ازدواج (تولید نسل و آرامش) مغایرت دارد، تأکید می کند.
استناد به احادیث نبوی
فقهای اهل سنت به احادیث متعددی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) استناد می کنند که به شدت این عمل را مذمت کرده و از آن نهی فرموده اند. برخی از این احادیث عبارتند از:
- «ملعونٌ من أتی امرأته فی دبرها» (ملعون است کسی که با همسرش از پشت نزدیکی کند). این حدیث از جمله احادیثی است که به صراحت به نهی از این عمل و لعن فاعل آن می پردازد و نشان از شدت قبح آن دارد.
- «لا ینظر الله إلی رجل یأتی امرأته فی دبرها» (خداوند به مردی که با همسرش از پشت نزدیکی کند، نظر [رحمت] نمی کند). این حدیث نیز بیانگر عدم رضایت و خشم الهی از انجام این عمل است.
- حدیثی که در سنن ترمذی نقل شده و می فرماید: «مَن أتی امرأته فی دبرها أو فی حیضها فقد کفر بما أنزل علی محمد» (کسی که با زن در حال حیض یا از مقعد با او نزدیکی کند، به آنچه بر محمد نازل شده کفر ورزیده است). اگرچه این حدیث به لحاظ سند مورد بحث قرار گرفته و برخی آن را ضعیف می دانند، اما مضمون آن نشان دهنده نگرش شدیداً منفی اهل سنت نسبت به این عمل است. بسیاری از فقها، تعبیر کفر در این حدیث را به معنای انکار حکم شرعی یا عدم اعتقاد به حرمت آن می دانند، نه خروج از دین.
با توجه به این احادیث و همچنین مفهوم «حَرث» (کشتزار) در آیه ۲۲۳ سوره بقره که اهل سنت نیز آن را به محل تولید نسل تفسیر می کنند، اجماع فقهای اهل سنت بر حرمت رابطه جنسی مقعدی میان زن و شوهر استوار است. آن ها توصیه می کنند که زوجینی که مرتکب این عمل شده اند، باید توبه کرده و دیگر آن را تکرار نکنند.
تمایز رابطه جنسی مقعدی (بین زن و شوهر) با لواط
در ادبیات فقه اسلامی، تمایز روشنی بین رابطه جنسی مقعدی میان زن و شوهر (وطی در دبر) و لواط وجود دارد که درک آن برای جلوگیری از سوءتفاهمات ضروری است. اگرچه هر دو عمل از طریق مقعد صورت می گیرند، اما تفاوت های ماهوی و حکمی اساسی دارند.
تعریف لواط
لواط به رابطه جنسی مقعدی میان دو مرد اطلاق می شود. این عمل در اسلام، فارغ از رضایت یا عدم رضایت طرفین، به شدت نهی شده و از گناهان کبیره محسوب می شود. داستان قوم لوط در قرآن کریم، به صراحت این عمل را محکوم کرده و آن را نشانه ای از فساد و انحراف شدید اخلاقی می داند.
حکم قاطع لواط در اسلام
در اسلام، لواط به طور مطلق حرام و گناه کبیره است و هیچ یک از مذاهب اسلامی (شیعه و سنی) در حرمت آن اختلافی ندارند. برای این عمل، مجازات های سنگینی در فقه اسلامی تعیین شده است که نشان دهنده قبح و زشتی آن از دیدگاه شرع است. تأکید بر حرمت مطلق لواط، به دلیل تأثیرات مخرب آن بر جامعه، خانواده و فرد است که با فطرت الهی انسان و هدف خلقت مغایرت دارد.
اشارات قرآنی به قوم لوط
قرآن کریم در سوره های مختلف، داستان قوم لوط را به تفصیل بیان کرده و به سرنوشت شوم آنان به دلیل ارتکاب عمل لواط اشاره می کند. این آیات نه تنها حرمت لواط را تأکید می کنند، بلکه تمایز آن را با سایر روابط جنسی مشروع (حتی اگر مکروه باشند) روشن می سازند:
- سوره هود، آیات ۷۸-۸۳: در این آیات به تلاش حضرت لوط (ع) برای هدایت قومش و نهی آن ها از این عمل زشت اشاره شده است. قوم لوط به جای زنان، به سراغ مردان می رفتند و از این عمل دفاع می کردند.
- سوره اعراف، آیات ۸۰-۸۴: در اینجا نیز حضرت لوط قوم خود را سرزنش می کند و می فرماید: «آیا شما به سراغ کار بسیار زشتی می روید در حالی که [نتایج شوم آن را] می بینید؟! آیا شما به جای زنان، از روی شهوت به سراغ مردان می روید؟! شما قومی نادانید!»
- سوره شعراء، آیات ۱۶۵-۱۶۸: «آیا از میان مردم جهان با مردها درمی آمیزید و آنچه را پروردگارتان از همسرانتان برای شما آفریده وا می گذارید [نه] بلکه شما مردمی تجاوزکارید.»
- سوره عنکبوت، آیات ۲۸-۳۰: این آیات نیز به شدت عمل لواط را مذمت می کنند و سرنوشت تلخ قوم لوط را بیان می کنند.
این اشارات قرآنی، لواط را به عنوان یک انحراف جنسی جدی و گناهی بزرگ معرفی می کنند که با هدف حفظ نسل، تشکیل خانواده و آرامش روانی انسان در تضاد است. بنابراین، لازم است که موضوع رابطه جنسی مقعدی میان زن و شوهر، که حکم آن در فقه اسلامی بین کراهت شدید و حرمت با رضایت زن نوسان دارد، به طور کامل از لواط که گناهی کبیره و حرام مطلق است، تفکیک شود.
دیدگاه پزشکی و بهداشتی در مورد رابطه جنسی مقعدی
علاوه بر ابعاد فقهی و شرعی، بررسی علمی و پزشکی رابطه جنسی مقعدی نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. دستگاه گوارش انسان، به ویژه مقعد و رکتوم، برای عمل دفع طراحی شده است، نه برای دخول جنسی. از این رو، ساختار آن تفاوت های اساسی با واژن دارد و انجام عمل جنسی از این طریق می تواند عواقب و خطرات جدی جسمانی و روانی به همراه داشته باشد.
خطرات و آسیب های جسمانی
بافت مقعد و رکتوم دارای ویژگی های خاصی است که آن را در برابر دخول آسیب پذیر می کند:
- پارگی، خونریزی و آسیب به بافت حساس و مخاط مقعد: مخاط رکتوم بسیار نازک و حساس است و فاقد خاصیت ارتجاعی و روان کنندگی طبیعی واژن است. این عوامل موجب می شود که در هنگام دخول، احتمال پارگی های ریز یا حتی درشت (میکروتروما) در بافت مقعد و رکتوم بسیار بالا باشد. این پارگی ها منجر به خونریزی می شوند و راه را برای ورود عوامل بیماری زا باز می کنند.
- بواسیر (هموروئید) و شقاق مقعدی: فشار و اصطکاک ناشی از دخول می تواند باعث تحریک و التهاب رگ های خونی در ناحیه مقعد شود که به بواسیر (تجمع رگ های متورم) منجر می گردد. همچنین، شقاق مقعدی (ترک های دردناک در پوست اطراف مقعد) نیز از عوارض شایع این عمل است.
- بی اختیاری مدفوع و آسیب به عضلات اسفنکتر مقعد در بلندمدت: عضلات اسفنکتر مقعد وظیفه کنترل خروج مدفوع را بر عهده دارند. دخول مکرر و فشار به این عضلات می تواند به مرور زمان باعث ضعف یا آسیب به آن ها شود. این آسیب می تواند منجر به بی اختیاری نسبی یا کامل مدفوع گردد که عارضه بسیار آزاردهنده و شرم آوری است.
- افزایش ریسک انتقال بیماری های عفونی مقاربتی (STIs): مقعد، به دلیل وجود باکتری های روده ای و آسیب پذیری بافت مخاطی، محیطی بسیار مناسب برای انتقال بیماری های مقاربتی است. میکروتروماهای ناشی از دخول، راه ورود ویروس ها و باکتری ها را آسان تر می کنند. بیماری هایی نظیر HIV (ایدز)، HPV (ویروس پاپیلومای انسانی که می تواند منجر به سرطان مقعد شود)، هپاتیت B و C، هرپس تناسلی، سوزاک و سیفلیس، به مراتب آسان تر از طریق رابطه مقعدی منتقل می شوند.
- عفونت های ادراری در زنان: نزدیکی مقعدی می تواند باعث انتقال باکتری های روده ای به مجرای ادرار و واژن زن شود و خطر ابتلا به عفونت های ادراری مکرر و واژینیت (التهاب واژن) را افزایش دهد.
- سوراخ شدن روده (در موارد شدید و نادر): در موارد بسیار نادر و شدید، به ویژه با دخول خشونت آمیز یا بدون آمادگی کافی، ممکن است رکتوم دچار سوراخ شدگی (پرفوراسیون) شود که یک وضعیت اورژانس پزشکی و نیازمند جراحی فوری است.
- افزایش احتمال ابتلا به سرطان مقعد: رابطه مقعدی با افزایش خطر ابتلا به HPV و در نتیجه، افزایش ریسک سرطان مقعد مرتبط است.
اثرات روانی و عاطفی
جدا از آسیب های جسمانی، رابطه جنسی مقعدی می تواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر سلامت روانی و عاطفی زوجین داشته باشد، به خصوص اگر با رضایت قلبی و کامل نباشد یا تجربه ناخوشایندی ایجاد کند:
- احساس درد، ناراحتی، تحقیر یا شرم برای یکی از طرفین: به ویژه برای زنی که ممکن است به دلیل فشار یا عدم رضایت کامل، احساس درد فیزیکی یا ناراحتی عاطفی کند. این احساسات می تواند منجر به حس تحقیر، شرم یا حتی از دست دادن اعتماد به نفس شود.
- کاهش صمیمیت و کیفیت کلی رابطه زناشویی در صورت عدم توافق قلبی یا تجربه منفی: روابط جنسی باید به افزایش صمیمیت و نزدیکی عاطفی کمک کند. اگر یکی از طرفین به دلیل فشار، اجبار یا تجربه دردناک، درگیر این عمل شود، می تواند به جای افزایش صمیمیت، به کاهش آن و ایجاد فاصله عاطفی منجر شود.
- آسیب به اعتماد و احترام متقابل: تحمیل هر نوع عمل جنسی که یکی از طرفین به آن رضایت کامل ندارد، می تواند به اعتماد متقابل زوجین آسیب برساند و احترام آن ها نسبت به یکدیگر را تضعیف کند.
- ایجاد تنش و نارضایتی در رابطه: تکرار عملی که برای یکی از طرفین ناخوشایند است، می تواند به تدریج به تنش در رابطه زناشویی و نارضایتی کلی از زندگی مشترک منجر شود.
توصیه های بهداشتی و ایمنی (در صورت تصمیم به انجام، با رضایت کامل)
با وجود تمامی خطرات و ملاحظات فوق، در صورتی که زوجین با آگاهی کامل و رضایت قلبی و مداوم هر دو طرف، تصمیم به انجام این عمل بگیرند، رعایت نکات زیر برای کاهش آسیب ها و خطرات ضروری است:
- ضرورت رضایت کامل، آگاهانه و مداوم هر دو طرف: این اصلی ترین و مهم ترین شرط است. رضایت نباید تحت فشار، اجبار یا احساس گناه باشد و باید در هر مرحله از رابطه قابل برگشت باشد.
- استفاده کافی و مناسب از روان کننده های مبتنی بر آب: از آنجا که مقعد به طور طبیعی فاقد روان کنندگی کافی است، استفاده فراوان از روان کننده های پزشکی بر پایه آب برای کاهش اصطکاک و جلوگیری از پارگی بافت ضروری است. از روان کننده های روغنی اجتناب شود زیرا می توانند به کاندوم آسیب برسانند و بهداشت را به خطر بیندازند.
- استفاده از کاندوم برای کاهش انتقال عفونت ها: کاندوم می تواند به میزان قابل توجهی خطر انتقال بیماری های مقاربتی را کاهش دهد، به خصوص با توجه به شیوع بالای عفونت ها در این نوع رابطه.
- رعایت بهداشت کامل و تخلیه قبل از عمل: اطمینان از پاکیزگی ناحیه مقعد و ترجیحاً تخلیه روده قبل از عمل برای کاهش خطر انتقال باکتری ها و ایجاد عفونت ضروری است.
- پرهیز در صورت وجود هرگونه زخم، التهاب یا ناراحتی: در صورت وجود هرگونه زخم، شقاق، بواسیر یا التهاب در ناحیه مقعد، باید از انجام این عمل به طور جدی خودداری کرد تا از تشدید آسیب ها جلوگیری شود.
- مشاوره با پزشک در صورت بروز درد یا مشکل: در صورت تجربه درد مداوم، خونریزی، خارش، سوزش، یا هرگونه عارضه دیگر پس از این عمل، مراجعه فوری به پزشک متخصص (گوارش یا اورولوژی) و دریافت مشاوره پزشکی الزامی است.
توجه به این نکات، اگرچه نمی تواند تمامی خطرات را از بین ببرد، اما به مدیریت و کاهش آن ها کمک می کند. بهترین رویکرد، در نظر گرفتن تمامی ابعاد شرعی، بهداشتی و روانی و اتخاذ تصمیمی آگاهانه و مسئولانه است.
نتیجه گیری: نگاهی جامع به ابعاد شرعی، پزشکی و اخلاقی
موضوع «رابطه از پشت حکم شرعی» از جمله مسائل حساسی است که ابعاد گوناگون فقهی، پزشکی و اخلاقی را در بر می گیرد و نیازمند تحلیل جامع و نگاهی مسئولانه است. با توجه به بررسی های انجام شده، می توان نکات کلیدی زیر را جمع بندی کرد:
از منظر فقه اسلامی، دیدگاه ها در مورد رابطه جنسی مقعدی میان زن و شوهر متفاوت است. در فقه شیعه، محور اصلی حکم بر «رضایت زن» استوار است. در صورت عدم رضایت همسر، این عمل بنابر احتیاط واجب جایز نیست یا حرام تلقی می شود. حتی با وجود رضایت زن نیز، اکثریت مراجع عظام تقلید حکم به «کراهت شدید» این عمل داده اند که نشان دهنده ناپسند بودن و توصیه به ترک آن است. معدود مراجعی نیز حتی با رضایت زن، این عمل را بنابر احتیاط واجب جایز نمی دانند. این احتیاطات و کراهت ها ریشه در روایات نبوی و ائمه معصومین (علیهم السلام) دارند که کرامت زن، عدم آزار و ملاحظات بهداشتی را در نظر می گیرند.
در مقابل، فقه اهل سنت با تأکید بر احادیث نبوی متعدد، این عمل را به طور کلی و بدون در نظر گرفتن رضایت زن، «حرام مطلق» می داند. این تفاوت در مبانی فقهی و روایی، به نتایج متفاوتی در استنباط حکم شرعی منجر شده است، اما هر دو دیدگاه بر ضرورت حفظ حدود شرعی و موازین اخلاقی تأکید دارند.
تمایز مهم دیگر، تفکیک رابطه جنسی مقعدی میان زن و شوهر از «لواط» است. لواط به رابطه جنسی مقعدی میان دو مرد اطلاق می شود که به اتفاق آرا در تمامی مذاهب اسلامی حرام قطعی و از گناهان کبیره محسوب می گردد و قرآن کریم به شدت آن را مذمت کرده است.
از دیدگاه پزشکی و بهداشتی، رابطه جنسی مقعدی با خطرات جدی جسمانی و روانی همراه است. بافت مقعد برای دفع طراحی شده و فاقد ساختار ارتجاعی و روان کنندگی واژن است. این امر خطر پارگی، خونریزی، بواسیر، شقاق مقعدی، آسیب به عضلات اسفنکتر و در نهایت بی اختیاری مدفوع را افزایش می دهد. علاوه بر این، انتقال بیماری های عفونی مقاربتی مانند HIV، HPV، هپاتیت و سایر عفونت ها در این نوع رابطه به مراتب بالاتر است. از نظر روانی نیز، در صورت عدم رضایت قلبی، این عمل می تواند منجر به احساس درد، تحقیر، شرم، کاهش صمیمیت و آسیب به اعتماد و احترام متقابل در رابطه زناشویی شود.
با توجه به تمامی ابعاد شرعی که عمدتاً بر کراهت شدید یا عدم جواز (به ویژه در صورت عدم رضایت) تأکید دارند، و نیز ملاحظات جدی پزشکی که خطرات متعددی را گوشزد می کنند، نتیجه گیری کلی بر اولویت دادن به سلامت و آرامش روانی زوجین استوار است. حفظ مودت و رحمت، رعایت حسن معاشرت و توجه به کرامت هر یک از طرفین، از اصول اساسی روابط زناشویی در اسلام است.
بنابراین، برای داشتن روابط زناشویی سالم و شرعی، توصیه می شود زوجین به گفتگو، توافق کامل و آگاهانه، رعایت تمامی موازین شرعی و بهداشتی، و در صورت لزوم، مشاوره با متخصصین دینی و پزشکی اهتمام ورزند. این رویکرد جامع، نه تنها به حفظ سلامت جسمی و روانی کمک می کند، بلکه موجب تحکیم بنیان خانواده و افزایش رضایت و آرامش در زندگی مشترک خواهد شد.