دررفتگی مادرزادی لگن یکی از اختلالات شایع مفصل لگن در نوزادان است که در آن سر استخوان ران به طور غیرطبیعی از حفره لگن خارج می شود یا در جایگاه صحیح خود قرار ندارد. این مشکل در صورت تشخیص و درمان به موقع، قابل اصلاح است و می تواند از بروز مشکلات حرکتی و درد در بزرگسالی جلوگیری کند. در این مقاله به بررسی کامل علل، علائم، روش های تشخیص و درمان دررفتگی مادرزادی لگن با دیدگاه تخصصی دکتر مهرداد منصوری می پردازیم.
دررفتگی مادرزادی لگن چیست؟
دررفتگی مادرزادی لگن (Congenital Hip Dislocation)، که به اختصار CDH نیز نامیده می شود، یک وضعیت ناهنجاری مفصل لگن در هنگام تولد است. در این وضعیت:
-
سر استخوان ران به طور کامل یا جزئی از حفره لگن خارج شده است.
-
مفصل لگن ناپایدار می شود و حرکت طبیعی پا با مشکل مواجه می شود.
این اختلال معمولاً از بدو تولد وجود دارد، اما ممکن است در معاینات اولیه نوزاد تشخیص داده نشود و تا زمان شروع راه رفتن کودک علائم آشکار شود.
علل دررفتگی مادرزادی لگن
علت دقیق دررفتگی مادرزادی لگن مشخص نیست، اما عوامل متعددی در ایجاد آن نقش دارند:
1. عوامل ژنتیکی
اگر در خانواده سابقه دررفتگی مادرزادی لگن وجود داشته باشد، احتمال ابتلای نوزاد بیشتر است.
2. وضعیت جنین در رحم
-
حالت بریچ (سرتاسری) نوزاد در رحم
-
محدودیت فضا در رحم
می تواند باعث فشار غیرطبیعی روی مفصل لگن شود و منجر به ناپایداری آن شود.
3. جنسیت نوزاد
نوزادان دختر بیشتر از پسران در معرض این مشکل هستند.
4. هورمون های مادر
هورمون ریلاکسین در دوران بارداری می تواند باعث شل شدن لیگامان ها شود و مفصل لگن را ناپایدار کند.
5. بیماری های همراه
برخی ناهنجاری های عضلانی یا اسکلتال می توانند ریسک دررفتگی مادرزادی لگن را افزایش دهند.
دکتر مهرداد منصوری تأکید دارد که شناسایی عوامل خطر و مراقبت های قبل از تولد می تواند در پیشگیری از این اختلال نقش مهمی داشته باشد.
علائم دررفتگی مادرزادی لگن
علائم این مشکل ممکن است در بدو تولد یا در زمان شروع راه رفتن کودک آشکار شود:
1. عدم تقارن پاها
-
یک پا کوتاه تر از پای دیگر به نظر می رسد.
-
چین های پوستی ران ها و باسن نامتقارن است.
2. محدودیت حرکت لگن
-
خم کردن و باز کردن پاها به سختی انجام می شود.
-
کودک ممکن است هنگام تغییر پوشک یا حرکت پاها درد داشته باشد.
3. لنگش در راه رفتن
در کودکانی که دررفتگی دیر تشخیص داده شود، لنگش و اختلال در راه رفتن مشاهده می شود.
4. صدای تق تق یا کلیک
در معاینات فیزیکی، جراح ممکن است صدای کلیک ناشی از دررفتگی مفصل را بشنود.
دکتر مهرداد منصوری توصیه می کند والدین به علائم اولیه توجه کنند و کودک را به متخصص کودکان یا ارتوپدی ارجاع دهند.
روش های تشخیص
تشخیص دررفتگی مادرزادی لگن شامل معاینه بالینی و تصویربرداری است:
1. معاینه بالینی
-
تست اورتلانی (Ortolani Test)
-
تست بارلو (Barlow Test)
این تست ها با جااندازی و فشار روی لگن، ناپایداری مفصل را نشان می دهند.
2. سونوگرافی
-
بهترین روش برای نوزادان زیر ۶ ماه
-
وضعیت سر استخوان ران و حفره لگن را به صورت دقیق نشان می دهد
3. رادیوگرافی
-
بعد از ۴ تا ۶ ماهگی استفاده می شود
-
استخوان ها بهتر مشخص می شوند و میزان جابجایی سر استخوان ران مشخص می شود
4. MRI
-
در موارد پیچیده یا قبل از جراحی برای بررسی ساختار مفصل لگن کاربرد دارد
دکتر مهرداد منصوری توصیه می کند تشخیص زودهنگام با سونوگرافی در بدو تولد انجام شود تا درمان به موقع آغاز شود و از عوارض بعدی جلوگیری شود.
درمان دررفتگی مادرزادی لگن
روش درمان بسته به سن کودک و شدت دررفتگی متفاوت است.
1. درمان غیرجراحی
در موارد خفیف یا تشخیص زودهنگام، روش های غیرجراحی موثر هستند:
الف) آتل پا-بازو (Pavlik Harness)
-
معمولاً برای نوزادان زیر ۶ ماه
-
سر استخوان ران را در حفره لگن نگه می دارد
-
استفاده مداوم ۶ تا ۱۲ هفته توصیه می شود
ب) گچ گیری (Spica Cast)
-
در نوزادان بزرگ تر یا در مواردی که آتل کافی نباشد
-
حداکثر حرکت لگن محدود شده و سر استخوان ران در محل صحیح تثبیت می شود
2. درمان جراحی
اگر درمان غیرجراحی موفقیت آمیز نباشد یا کودک دیر تشخیص داده شود، جراحی لازم است:
الف) جااندازی بسته (Closed Reduction)
-
سر استخوان ران بدون باز کردن مفصل در حفره لگن قرار می گیرد
-
پس از آن از گچ اسپیکا برای تثبیت استفاده می شود
ب) جراحی باز (Open Reduction)
-
برای کودکانی که دررفتگی شدید یا پیچیده دارند
-
سر استخوان ران به صورت مستقیم جااندازی می شود
-
ممکن است همزمان اصلاح شکل حفره لگن انجام شود
ج) روش های ترکیبی
-
در برخی موارد، جراحی با آتل یا گچ گیری ترکیب می شود تا تثبیت بهتر حاصل شود
دکتر مهرداد منصوری با سال ها تجربه در زمینه درمان دررفتگی مادرزادی لگن، از روش های پیشرفته جراحی و تثبیت طولانی مدت استفاده می کند و نتایج بسیار موفقی به دست آورده است.
مراقبت های بعد از درمان
پس از درمان، رعایت مراقبت های دقیق نقش مهمی در موفقیت طولانی مدت دارد:
-
استفاده صحیح از آتل یا گچ تا پایان دوره توصیه شده
-
انجام معاینات دوره ای برای بررسی رشد لگن و سر استخوان ران
-
فیزیوتراپی و تمرینات حرکتی مناسب در سنین مشخص
-
پیگیری رشد پا و لگن تا دوران نوجوانی
عوارض در صورت تشخیص دیرهنگام
در صورت تشخیص دیر یا درمان ناکافی، دررفتگی مادرزادی لگن می تواند باعث عوارض زیر شود:
-
اختلال در راه رفتن و لنگش دائمی
-
درد مزمن لگن در دوران نوجوانی و بزرگسالی
-
افزایش ریسک آرتروز لگن و تخریب مفصل
-
کاهش تحرک و کیفیت زندگی
تشخیص زودهنگام و درمان به موقع می تواند از همه این عوارض جلوگیری کند.
اهمیت تشخیص زودهنگام
تشخیص زود هنگام دررفتگی مادرزادی لگن کلید موفقیت درمان است.
-
نوزادان زیر ۶ ماه بیشترین شانس موفقیت درمان غیرجراحی را دارند
-
سونوگرافی در بدو تولد، ساده و ایمن است
-
والدین باید به علائم ناهماهنگی پاها، چین های غیرمتقارن و لنگش توجه کنند
دکتر مهرداد منصوری توصیه می کند که همه نوزادان در معاینات اولیه تحت بررسی لگن قرار گیرند تا حتی در موارد بدون علائم، ناپایداری مفصل تشخیص داده شود.
پیشگیری و مراقبت های والدین
با توجه به عوامل خطر، والدین می توانند اقدامات پیشگیرانه انجام دهند:
-
کنترل وضعیت جنین در دوران بارداری و مراجعه منظم به پزشک
-
آموزش والدین درباره علائم اولیه و چگونگی معاینه لگن کودک
-
پرهیز از پوشاندن نوزاد به صورت محدود کننده حرکت پاها
-
مراجعه به متخصص در صورت هر گونه ناهماهنگی در پاها یا لگن
جمع بندی
دررفتگی مادرزادی لگن یک اختلال شایع و قابل درمان مفصل لگن در نوزادان است. تشخیص زودهنگام، به ویژه با سونوگرافی، و شروع درمان غیرجراحی در نوزادان زیر ۶ ماه می تواند نتیجه بسیار موفقی داشته باشد.
در موارد شدید یا دیر تشخیص داده شده، درمان جراحی با جااندازی بسته یا باز و تثبیت مفصل ضروری است. مراقبت های بعد از درمان و پیگیری رشد لگن، کلید پیشگیری از عوارض در بزرگسالی است.
انتخاب جراح متخصص و با تجربه مانند دکتر مهرداد منصوری می تواند تضمین کننده موفقیت درمان و کاهش عوارض باشد. والدین باید به علائم اولیه و ناهماهنگی پاهای نوزاد توجه کنند تا درمان به موقع آغاز شود و کودک بتواند رشد طبیعی و زندگی بدون درد داشته باشد.
این مسئله خیلی حساسه و اگر کسی به علائم توجه نکنه، ممکنه عواقب بدی داشته باشه. خوشبختانه الان اطلاعات بیشتری داریم و می‌تونیم به بچه‌هامون کمک کنیم تا مشکلات کمتری داشته باشن.
دکتر منصوری هم که واقعاً کارش درسته! من هم باهاش آشنا هستم و واقعا به بیمارهاش اهمیت میده. امیدوارم بیشتر از این مطالب منتشر کنی تا والدین بیشتری با این موضوع آشنا بشن.
مقاله‌ات خیلی جامع و خوب بود. من همیشه به دوستانم می‌گم که حتماً بچه‌هاشون رو برای معاینه به متخصص ببرن، چون پیشگیری بهتر از درمانه.
این موضوع خیلی مهمه و باید والدین بیشتر درباره‌ش بدونن. من خودم هم بچه‌ام رو به خاطر همین موضوع به دکتر بردم و خوشبختانه زود تشخیص داد. واقعاً اگر دیر بشه، مشکلات بزرگتری به وجود میاد.
از این که درباره‌ی این موضوع صحبت کردی خیلی خوشحالم. خیلی از والدین اطلاعات کافی ندارن و باید بیشتر آگاه بشن. خودم هم همیشه در مورد این مسائل تحقیق می‌کنم تا بتونم به دیگران کمک کنم.