برخی کسبه بازار تهران به‌ویژه در یک سده گذشته، به‌واسطه فعالیت‌های عام‌المنفعه‌شان چنان مشهور شده‌اند که روایت و قصه‌های بسیاری حول و حوش شخصیت‌شان در بازار روایت می‌شود. ۵ تن از این مشاهیر بازار تهران را در ادامه معرفی می‌کنیم.
حاج محمداسماعیل شاهرخی
حاج محمداسماعیل شاهرخی از بزرگ‌ترین تجار و معتمدان بازار تهران، بنیانگذار و نخستین رئیس اتاق اصناف ایران بود. شاهرخی در سال ۱۳۰۴به‌دلیل نبود تشکیلات صنفی، به همراه جمعی از معتمدان بازار، اتاق اصناف ایران را تأسیس کرد. پس از تأسیس اتاق اصناف، حاج محمداسماعیل شاهرخی به‌عنوان نخستین رئیس این اتاق انتخاب شد. او در طول ریاست خود، خدمات شایانی برای ساماندهی اصناف و کسبه، تنظیم قوانین و مقررات صنفی، حل مشکلات و مناقشات بین اصناف و ارتقای جایگاه و منزلت اصناف در جامعه انجام داد.
او علاوه بر فعالیت‌های صنفی در زمینه‌های خیرخواهانه نیز فعال بود. او ازجمله واقفان بزرگ ایرانی بود و موقوفات متعددی در زمینه‌های مذهبی، آموزشی و درمانی از خود برجای گذاشت.
حاج سیدجواد تهرانی
همشهری آنلاین نوشت:حاج سیدجواد تهرانی از بزرگ‌ترین تاجران فرش ایران در دوران قاجار بود. حاج سیدجواد تهرانی در سال ۱۲۸۴، با همکاری تعدادی از تاجران، شرکت سهامی فرش ایران را تاسیس کرد. او با تاسیس شرکت سهامی فرش ایران، اقدام به صادرات فرش به کشورهای اروپایی و آمریکایی کرد. وی نقش مهمی در معرفی فرش ایران به جهانیان و رونق صنعت فرش ایران ایفا کرد.
تهرانی از صنعتگران فرش حمایت می‌کرد و برای ارتقای کیفیت فرش ایران، اقدام به تاسیس کارگاه‌های قالیبافی و آموزش قالیبافان کرد. تلاش‌ها و خدمات حاج سیدجواد تهرانی، منجر به رونق صنعت فرش ایران در دوران قاجار شد. با حمایت حاج سیدجواد تهرانی از صنعتگران فرش، کیفیت فرش ایران ارتقا یافت و فرش ایران به‌عنوان یکی از مرغوب‌ترین فرش‌های جهان شناخته شد.
بیشتر بخوانید:
امکان ندارد کسی از این بازار دست خالی برگردد!
حاج میرزا احمد عابد نهاوندی
حاج میرزا احمد عابد نهاوندی معروف به «مرشد چلویی» عارف، شاعر و از مشهورترین کاسبان تهران در دوران پهلوی بود. او به‌دلیل برخورد نیکو و سخاوتمندانه با مشتریان مشهور بود. مرشد چلویی در بازار تهران جنب مسجد جامع، چلوکبابی داشت و در مغازه خود برای عموم سخنرانی‌های هفتگی برپا می‌داشت. حاج میرزا احمد عابد نهاوندی شاعر نیز بود و تخلص «ساعی» را برای خود انتخاب کرده بود.
او به خوش‌اخلاقی و برخورد نیکو با مشتریان مشهور بود. مرشد چلویی از عرفای مشهور زمان خود بود و با بزرگان عرفان مانند شیخ رجبعلی خیاط، طوطی همدانی و حاج اسماعیل دولابی ارتباط دوستانه داشت. احمد عابد نهاوندی به‌عنوان الگوی اخلاق برای بسیاری از کسبه و مردم شناخته می‌شد.
حاج محمدحسن امین‌الضرب
حاج محمدحسن امین‌الضرب بزرگ‌ترین بازرگان قرن نوزدهم ایران و نخستین سرمایه‌گذار صنعتی تهران بود. او در دوران ناصری به ریاست ضرابخانه منصوب شد و به همین دلیل ناصرالدین‌شاه به او لقب «امین‌الضرب» را اعطا کرد. حاج محمدحسن امین‌الضرب در زمینه‌های مختلف اقتصادی ازجمله تجارت، کشاورزی و صنعت فعالیت داشت.
او ازجمله بزرگ‌ترین صرافان ایران در دوران قاجار بود و با کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی تجارت می‌کرد. در سال ۱۲۴۸ هجری شمسی تهران و برخی از شهرهای ایران دچار قحطی شدند، در این زمان دارایی حاج محمدحسن حدود ۹۰هزار تومان بود. او بخش بزرگی از دارایی‌اش را به حل مشکل قحطی اختصاص داد و اقدام به خرید گندم از نقاط مختلف کشور و انتقال آن به تهران کرد.
حاج علی‌اکبر شمس‌العلماء
حاج علی‌اکبر شمس‌العلماء، در سال ۱۲۶۲ شمسی در تهران متولد شد. او از شاگردان ممتاز میرزاغلامرضا اصفهانی، خوشنویس نامدار بود و در خط نستعلیق مهارت و استادی بسیاری کسب کرد. حاج علی‌اکبر شمس‌العلماء علاوه بر خوشنویسی، در بازار تهران به شغل کتابفروشی نیز مشغول بود.
حجره‌اش در بازار تهران پاتوقی برای اهالی فرهنگ و ادب بود و بسیاری از شاعران، نویسندگان و خوشنویسان برجسته در آن رفت‌وآمد داشتند. از حاج علی‌اکبر شمس‌العلماء آثار خوشنویسی بسیاری به یادگار مانده است که شامل خوشنویسی قرآن مجید، کتیبه، قطعات و مرقعات می‌شود. او چندین جلد قرآن مجید را با خط نستعلیق کتابت کرد که یکی از آنها در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
۲۲۰